Kış kapıya dayandı: Lidong Sezonu (立冬)

Ay takvimini geliştiren Çinlilerin ataları, kış mevsiminin her yıl 7-8 Kasım gününde başladığına inanıyor, 7-8 Kasım günlerinden sonraki 15 güne Lidong Sezonu diyordu. Bu sezonda su buz tutmaya başlar, toprak donar, büyük kuşlar göç etmeye başlar.

Bu yıl Lidong sezonu 7 Kasım günü başladı.

Lidong sadece kışın başlangıcı değil

Lidong'un anlamı sadece kışın başlangıcı olarak kabul edilmiyor. Eski Çinliler Li kelimesini, günümüz Çinlileriyle aynı anlamda kullanıyordu, "Li" başlangıç demektir. Ancak "Dong" kelimesinin anlamı biraz karmaşık. Çok eski kitaplara göre, Dong, son demektir, dünyadaki varlıkların saklanması anlamına gelir. Yani sonbahar mevsiminde yetişen hububat Lidong gününden önce toplanır, depoya konulur, hayvanlar da kış uykusuna yatmaya hazırlanır. Lidong tam olarak kış mevsiminin başlaması, varlıkların kendini saklaması ve soğuktan korunmasına işaret ediyor.

Lidong gününden sonra kuzey yarımkürenin aldığı güneş ışınları giderek azalır, ancak yaz mevsimindeki ısı birikiminin bir bölümünün kalmasından dolayı hava aşırı soğuk değildir. Güneşli ve rüzgarsız günlerde hava güzel olur, bu, tarım ürünlerinin yetiştirilmesine de yararlıdır. Ancak Lidong gününden sonra kuzey Çin'de hava giderek soğur, ara sıra rüzgarlı, soğuk, yağışlı ve nemli hava görülür. Kasım ayında soğuma, özellikle aşırı soğuma ile ani sıcak ve ani soğuk hava durumu, insanların günlük yaşamını, sağlığını ve tarım üretimini olumsuz etkiler. Bunun için insanların hava raporunu takip edip, olumsuz hava durumundan korunmak için önlem almaları gerekir.

Yine de Çin'in çok geniş bir ülke olmasından dolayı, kuzey ile güney bölgeleri arasında büyük sıcaklık farkı söz konusudur, bu fark Lidong gününden sonra daha da büyür. Kasım ayında Qinghai-Tibet Yaylası'nın büyük bölümü, İç Moğolistan Özerk Bölgesi ve Heilongjiang eyaletinin kuzey bölgelerinde hava sıcaklığı sıfırın altında 10 dereceye kadar düşer. Çin'in en kuzey ucundaki Mohe nehri ile en güneyindeki Hainan eyaletinin merkezi Haikou arasındaki sıcaklık farkı 30 ila 50 dereceye ulaşır. Kuzey Çin rüzgarlı, kuru ve bozkır olurken, güney Çin ise hala yemyeşildir.

Lidong'la ilgili gelenekler

Lidong sezonunda kış kapıya dayanır. Lidong gününde eskiden atalara tapma ve bol mahsul ziyafeti gibi etkinlikler düzenlenirdi.

Han (M.Ö. 206-M.S. 220) ve Wei (220-226) hanedanlarında imparatorlar vezirlerin eşliğinde tören düzenleyip kışı karşılar, ülke için savaşıp ölenlerin ailelerini ödüllendirir, ölenlerin yaşayanları korumaları dileğinde bulunur, halkı işgalcilerle savaşmaya teşvik edermiş.

Sıradan insanlar ise, ataları törenle ve mevsim ürünleriyle anar, aile ziyafeti verilir, gelecek yıl için kehanet töreni düzenlenirmiş. Çin, tarım toplumuydu. Köylüler, bu gibi ziyafetlerle içki içme ve dinlenme fırsatı yakalamış olur.

Zamanla bazı gelenekler değişti, bazıları ise bugüne kadar korundu. Örneğin Çin'in güneyindeki Xiapu ilçesinde köylüler eski bir tapınağa gidip Ekim Tanrısı'na gelecek yılın mahsul durumunu sorar, bol mahsul şenliği düzenler, şenlikte yerel opera gösterisi yapılır.

She milliyetine mensup insanlar yaşadıkları bölgelerdeki dağlara çıkar, tarlaları gezer, tapınağa gidip bol mahsul dileğinde bulunur.

Heilongjiang eyaletinin Harbin kenti gibi yerlerde Lidong gününde yüzmeyi sevenler ırmakta yüzerek kışı karşılar. Bu, Çin genelinde çok sevilen bir spor türüdür, özellikle kışın yüzmek, cesur insanların hobisi.

Lidong sezonunda ne yenir, ne içilir?

Lidong günü Çin'in kuzey kesiminde Jiaozi yeme alışkanlığı vardır. Lidong günü, sonbahardan kış mevsimine geçişe işaret ediyor, bu nedenle değişim anlamındaki Jiaozi ile eş sesli olan Çin mantısı, yani Jiaozi yenilir. Ayrıca kuzu eti, deniz hıyarı, bıldırcın, deniz yosunu, havuç, susam ve ayçiçeği çekirdeği tavsiye edilir.

Geleneksel Çin tıbbı, güneşin insanın sağlığındaki rolüne büyük önem verir ve insanların özellikle kış mevsiminde güneşlenmesini teşvik eder, ayrıca insanın gece yatağa girmeden önce sıcak suyla ayaklarını yıkaması önerilir. Çünkü bu iki yöntem, insan vücudundaki kanalları rahatlatır ve iç organların işlevlerini normalleştirir. Ayrıca insanı grip, kalp hastalığı ve yüksek tansiyon gibi hastalıklardan korur. Çin tıbbı, aynı zamanda insanların Lidong gününden sonra sıcak yemeklerle beslenmeye özen göstermesini ister.

Halk arasında kışın iyi beslenirsen, ertesi yıl bahar mevsiminde bir kaplanı bile yakalayabilirsin şeklinde bir söz yaygındır. Bir diğer Çin atasözü de "Lidong günü rüzgarlı olursa, ertesi yıl bereketli olur" şeklindedir.