Kasımpatı çiçeği Çinliler için ne anlama gelir?

Çinliler, 28 Ekim günü geleneksel Chongyang Günü'nü kutladı. Son yıllar Çin'de geleneksel kültüre verilen önemin artmasıyla bu bayram günündeki kutlamalar da daha renkli oldu.

Çin Ay Takvimi'ne göre 9. ayın 9. günü, Çin halkının önemli geleneksel bayramlardan biri olan Chongyang Günü. Her yıl 9. ayın 9. gününde Çinliler, aile büyüklerini ve çocuklarını yanlarına alarak kasımpatı çiçeklerini seyretmeye ve dağlara tırmanmaya gider, Zhuyu adlı (genellikle ilaç yapmak amacıyla kullanılan kokulu bir bitki) bitkiyle süslenmiş pastalardan yenir.

Chongyang Günü'nün adı, eski Çinlilerin 9'a "pozitif sayı" olarak bakmalarından kaynaklanmış. Dokuzuncu ayın dokuzuncu günü, çifte 9 olduğu için çifte talih günü anlamına gelir.

Chongyang Günü'nün kaynağı hakkında değişik efsaneler var.

Söylentilere göre, Doğu Han Hanedanı (M.S.25-220) döneminde Ruhe adlı bir yerde bir hayalet varmış, bu hayalet ortaya çıkınca her ailede hastalanan ve her gün ölen olurmuş, bu hayalet yerel halka büyük acı çektirmiş. Hayaletin getirdiği salgın bir hastalık, genç Huan Jing'in anne babasının canını almış, Huan Jing de ağır hastalanmış, az kalsın ölecekmiş.

İyileştikten sonra Huan Jing eşi ve yerel halkla vedalaşıp, hayaleti öldürmesine yardım edebilecek bir büyücüyü bulmak için yola çıkmış. Huan Jing uzun bir süre sonra doğu taraftaki eski bir dağda rüzgârı ve yağmuru çağırabildiği gibi, şeytanları da yakalayabilen bir büyücü olduğunu öğrenmiş. Huan Jing uzun yol kat ederek, bir turnanın yardımıyla büyücünün oturduğu dağı bulmuş. Büyücü, Huan Jing'in kararlılığından duygulanmış ve onu öğrencisi olarak kabul ederek, hünerlerini öğretmeye başlamış.

Bir gün büyücü Huan Jing'i çağırarak, "Yarın 9. ayın 9. günü, hayalet yine ortaya çıkıp kötülük yapacak. Artık tüm hünerleri öğrendin, şimdi halkın için bu hayaleti öldürme zamanı geldi." demiş.

Büyücü, bir paket Zhuyu ve içinde kasımpatı çiçekleri bulunan bir şişe içkiyi Huan Jing'e hediye etti ve hayaleti nasıl öldüreceğini anlattı, sonra turnasını çağırarak Huan Jing'i memleketine göndermiş.

Huan Jing Chongyang günü sabahı halkı bir dağa göndermiş, herkese bir Zhuyu yaprağı ve kasımpatı içkisi dağıtmış. Öğleyin tuhaf bağırma seslerinden sonra hayalet ortaya çıkmış. Hayalet dağın eteğine gelince aniden Zhuyu ve kasımpatı içkisinin kokusunu almış ve adımı derhal durmuş, yüzünün rengi değişmiş. Huan Jing, büyücünün hediye ettiği kılıçla dağdan inip birkaç hareketten sonra hayaleti öldürmüş. Bundan sonra, Chongyang Günü'nde tepeye çıkma, zhuyu takma ve kasımpatı içkisi içme insanları kötülükten koruyan bir gelenek haline gelmiş. Bu gelenek iki bin yıldır sürmektedir. Chongyang, Tang Hanedanı (618-907) döneminde resmi bir bayram olarak da belirlendi.

Çin'de Chongyang Günü geleneklerini tasvir eden ve ağızdan ağıza dolaşan eski bir şiir vardır. Bu şiir, Tang Hanedanı döneminin büyük şairi Wang Wei'in yazdığı "9. Ayın 9. Günü Kardeş Özlemi" başlıklı ünlü eserdir.

Şiirde şöyle deniyor:

"Yabancı bir diyarda yapayalnızım

Her bayram sıla hasretim daha da artıyor

Kardeşlerimin karşı tepelere çıktığını işittim

Herkes zhuyu takarken, aralarında bir eksik var."

O zaman çok genç olan Wang Wei başkentte oturuyormuş, ailesini çok özlüyormuş. Özellikle bayram günlerinde, başka ailelerin neşe içinde bir araya geldiğini gördüğü zaman kendi yakınlarına özlemi daha da artıyormuş. Chongyang Günü başkentteki her aile zhuyu takıyormuş, ancak kendi ailesinde zhuyu takanlar arasında biri eksikmiş, işte bu şairin kendisiymiş.

Chongyang Günü'nün diğer bir geleneği, Chongyang Gao (Chongyang pastası) yemektir. Çincede pasta kelimesi ile "yüksek" kelimesi eş seslidir, yani adım adım yükselme, canlanma ve kalkınma anlamına gelir. İnsanlar yapışkan pirinç, darı ve hurma gibi ham maddelerle pasta pişirir, üzerinde beş renkli bayrak dikerek buna "Çiçek Pastası" derler. Ova gibi düz yerlerde yaşayanlar Chongyang Günü'nde tırmanacak tepe olmadığı için Çiçek Pastası yer. Bu "tepeye tırmanma" yerine geçer.

Eski zamanlarda Chongyang Günü "uzun ömür" anlamına da gelirdi. Çünkü insanlar Chongyang Günü'nde yerine getirdikleri geleneksel uygulamaların "uzun ömürlü olmalarını sağlayacağına" inanıyorlardı.

Bugün insanlar hâlâ Chongyang Günü tepeye çıkarak kasımpatı çiçeklerini seyretme geleneğini sürdürüyorlar. Dükkânlarda Chongyang Günü'nde çiçek pastaları satılıyor. Ayrıca Chongyang kelimesi "uzun uzun" kelimesiyle eş sesli olduğu için, 1989 yılında insanların yaşlılara saygı göstermeye, yardım etmeye teşvik edilmesi amacıyla, Chongyang Günü "Yaşlılar Günü" olarak da ilan edildi. Bu, hem Chongyang Günü'nün eski içeriğine bir dönüş hem de halkın yaşlılara saygı ve sevgi göstererek yaşlıların sağlıklı ve uzun ömürlü olmalarını temenni etmesi anlamına gelir.

Chongyang Günü, 2006 yılında Devlet Konseyi tarafından ulusal düzeyde maddi olmayan kültür mirasları listesine alınmıştır.