Dolunayı izleme vakti Ay Bayramı

Çin genelinde son günlerde büyük bir hareketlilik söz konusu; kimileri memleketine ana babasına kavuşup aile sevgisini yaşıyor, kimileri başka kentlere, hatta yurt dışına gidiyor... Tabii evde kalıp kitap okuyarak dinlenen vatandaşlar da var.

Pekin, bu hareketlilik neyin nesi?

1 Ekim'de Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC) kuruluşunun 68. yıldönümü ve geleneksel Ay Takvimi'ne göre 2 gün sonra kutlanacak Ay Bayramı dolayısıyla, herkes tatilde. Tatil 8 gün sürecek. Bazı vatandaşlar yıllık iznini de ekleyerek, tatili iki haftaya kadar uzattı.

ÇHC, 68 yaşında

ÇHC'nin kuruluşu, 1 Ekim 1949'da Mao Zedong tarafından Ti'anmen Meydanı'na bakan Ti'anmen Kapısı'nda ilan edildi.

1 Ekim 1949'da öğleden sonra saat 3'te, ÇHC Cumhurbaşkanı Mao Zedong ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Zhu De, diğer hükümet liderleriyle birlikte Tian'anmen Kapısı'na çıktı, ulusal marş çalındı. Ardından Mao Zedong, "Çin Halk Cumhuriyeti Merkezi Halk Hükümeti bugün kuruldu!" diyerek ÇHC'nin kuruluşunu tüm dünyaya duyurdu.

Aradan geçen 68 yılda Çin devamlı ilerleme kaydederek dünyanın ikinci büyük ekonomisi haline geldi, halkının yaşam seviyesi hayli yükseldi, ülkenin dünyadaki etkisi arttı. Çin'de ortalama yaşam beklentisi 1949 yılında 35 yaşken, 2016 yılında 76.5'e yükseldi. Çin'in önerdiği Kuşak ve Yol inisiyatifi dünyada büyük yankı uyandırdı, Şimdiye kadar 74 ülke veya uluslararası örgüt, Çin'le Kuşak ve Yol inşasıyla ilgili işbirliği anlaşması imzaladı.

Çok eski bir gelenek: Ay Bayramı

2 gün sonra, Ay Takvimi'ne göre 8. ayın 15. Günü Ay Bayramı kutlanacak. Çinlilerin bu geleneksel bayramını duymuş olanlar vardır. Ama yine de Çinlilerin yaşamında önem bir yer tutan bu bayramı yakından tanıyalım.

Ay Bayramı, Bahar ve Duanwu bayramlarıyla birlikte Çin'in en uzun geçmişe sahip olan ve en çok milli özellik taşıyan üç geleneksel bayramından biridir. Çin'de halen kullanılmakta olan geleneksel Ay Takvimi'ne göre, 8. ayın 15. gününde Ay Bayramı kutlanır. Bayramda yenilen Ayçöreği ise bir ay önceden satılmaya başlanır.

Ay Bayramı diğer geleneksel bayramlar gibi tarihin akışı içinde yavaş yavaş belirdi. Tarihi kayıtlara göre, Çin tarihindeki imparatorlar, ilkbaharda Güneş'e, sonbaharda Ay'a tapardı. Ay Bayramı kelimesi, ilk kez Zhou (M.Ö 11. yy-M.Ö256 yy) hanedanı dönemindeki Zhouyi adlı kitapta yer aldı. Tang (618-907) hanedanı döneminde Ay Bayramı'nı kutlamak, çok yaygın bir gelenek haline geldi. Bayramın kaynağı günümüzde artık bilinmiyor, ancak halk arasında birkaç efsane dolaşıyor. Bu efsanelerden biri şu şekilde…

Eskiden gökte 10 güneş görülür, ormanlar, ekinler yanar, nehirler kurur ve kavurucu güneş altında kalan insanlar ölürdü... Houyi, güçlü bir kahramandır. Halka yardım etmek isteyen Houyi, Kunlun Dağı'nın tepesine çıkıp okla 9 adet Güneş'i düşürür, son Güneş'e her gün tam zamanında gökyüzünde görünerek insanlara iyilik yapması emrini verir.

Houyi, yaptığı iyilikten dolayı halkın sevgisini kazanır, sonra Chang'e adlı güzel bir kızla evlenir. Houyi avcılık yapmanın dışında tüm zamanını karısı Chang'e ile geçirir. Bu arada Houyi'nin kahramanlık hikâyesini duyan çok sayıda genç Houyi'nin yanına gelip okçuluk öğrenmek ister, bu gençler arasında Pengmeng adlı kötü niyetli birisi de vardır.

Bir gün Houyi, Kunlun Dağı'nda Gök Tanrıçası'yla karşılaşır ve ölümsüzlük ilacı ister. Bu ilacı kullananın vücudu hemen hafifler ve göğe, yani cennete gidebilir. Gök Tanrıçası Houyi'ye bir doz ilaç verir. Karısını yalnız bırakamayan Houyi, sonra ilacı karısına verir ve saklamasını ister. Bunu öğrenen Pengmeng ilacı çalıp cennete gitmek ister.

Üç gün sonra Houyi avlanmaya gider, Pengmeng ise hasta olduğunu söyler ve kalır. Houyi gidince Pengmeng hemen kılıçla Chang'e'yi ilacı vermeye zorlar. İlacı vermek istemeyen ancak Pengmeng'le mücadele edecek güçte olmayan Chang'e ilacı ağzına atar. Chang'e hemen pencereden göğe yükselir. Houyi'yi çok seven Chang'e, yerküreye en yakın Ay'a yerleşir.

Akşam Houyi eve gelince olayı öğrenir. Çok üzülen Houyi, gece göğe bakarak karısının ismini çağırır. O anda Houyi, Ay'ın pırıl pırıl parladığını, Ay'daki bir figürün karısı Chang'e'ye çok benzediğini görür. Ay'a doğru koşan Houyi, ne kadar koşarsa koşsun Ay'a yaklaşamadığını fark eder.

Çaresiz kalan Houyi, her gün karısını özler, sonra karısının sevdiği bahçede bir masa hazırlayıp, üstüne Chang'e'nin en sevdiği tatlı ve meyveleri koyar, Ay'daki Chang'e'yi anar. Yerel halk, Chang'e'nin cennetteki Ay'a yerleştiğini öğrenince de Ay ışığında tatlı ve meyve dolu bir masa hazırlayıp, iyi kalpli Chang'e'dan mutluluk ve huzur diler.

O zamandan beri Ay Bayramı'nda Ay'a tapma geleneği yaygınlaşmıştır.

Ay Bayramı'na özgü yiyecekler ve kutlamalar

Ay'a tapmak için tatlı ve meyveler hazırlanır, törende kullanılır ve daha sonra insanlar tarafından paylaşılır.

Genellikle sunakta Ayçöreği, karpuz, elma, erik ve üzüm gibi yiyecekler var, bunlardan Ayçöreği ve karpuz mutlaka olması gereken iki çeşit yiyecektir. İnsanlar ay ışığında Ay'a karşı ayakta durur, kırmızı mum yakar, sırayla Ay'a tapar, sonunda aile bütünlüğünü temsil eden ayçöreği kesilir. Bir ailede kaç kişi varsa, ayçöreği o kadar parçaya bölünür. Tabii kalabalık bir aileye büyük bir ayçöreği gerekiyor, zaten eskiden beri satılan bir ayçöreği kutusunda mutlaka büyük bir ayçöreği ve etrafında birkaç küçük ayçöreği bulunur.

Tang hanedanında Ay Bayramı'nda herkes Ay'a bakar, kutlama yapar, şiir yazardı. Song hanedanında yaşlı veya küçük, zengin veya fakir tüm insanlar, yetişkin elbiseleri giyip tütsü yakar, dileklerini söyler ve Ay Tanrısı'ndan koruma dilerdi. Ming ve Qin hanedanları döneminde ekonomik gelişmelerle birlikte Ay Bayramı'yla ilgili daha çok gelenek oluştu. Örneğin pagoda şeklinde süslenen ışıkları yakmak, ateşli ejderha dansı yapmak vb. Ay Bayramı'yla ilgili örf ve adetler çok zengindi ve hepsi insanların hayata olan sevgi ve güzel geleceğe yönelik dileklerini yansıtıyordu.

Bugün Ay ışığında gezmek, oyun oynamak gibi gelenekler eskisi gibi yaygın değil. Ancak insanlar yine de aile mensuplarıyla birleşmeye çalışıyor, Ayçöreği paylaşıyor ve hediye ediyor, uzaktaki yakınlarına iyi dilekler sunuyor.