Huilerin Halk Kültürü （I）

Huihui etnik grubuna kısaca olarak Hui etnik grubu denir. Çin'de en yayılmış bir etnik grubu olan Hui etnik grubu, 5. nüfus sayımı verilerine göre 31 eyalet, kent ve özerk bölgede yaşıyor. 2010 yılına kadar Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Hui nüfusu, 1 milyon 3400 civarındaydı. Xinjiang, Hui nüfusu açısından Ningxia, Gansu ve Henan eyaletlerinin arkasında ülkenin dördüncü büyük bölgesi haline geldi.

Xinjiang'daki Hui etnik grubunun geçmişi, Yuan hanedenı dönemine uzanır. Moğol ordusuyla beraber Doğu Avrupa'ya geçmeye çalışan Araplar ve Farslardan bazıları Xinjiang'da yerleşmişti. Xinjiang'daki Hui etnik grubunun atası olan bu Araplar ve Farslar, günümüzdeki Xinjiang'ın Sancı ilçesinde ekim yapıyordu ve hayvanlar yetiştiriyormuştu. Qing Hanedanı döneminde, diğer bölgelerden Huililer de Xinjiang'a gelip yerleşti. Tarihi verilere göre 1770-1780 yılları arasında Qing hanedanının iktidar olduğu dönemde 1511 Hui ailesi, Ganzhou ve Suzhou gibi kentlerden Cimisar ve Manas ilçelerine gönderilip ekim yapmıştı.

Yakın tarihte savaşların sürekli ortaya çıktıkları için çok sayıda Huili, kendi yaşadıkları bölgelerden Xinjiang'a taşıdı. Shanxi ve Gansu bölgelerinde faaliyet gösteren ve dönem imparatorlukla mücadele eden bir Hui lideri olan Bai Yanhu, daha sonra savaş kaybettiği için askerleri ve ailesiyle beraber Urumçi'ye kaçtı. Bu Huili askerlerden az olan bir kısmı, Bai Yanhu ile Rusya'ya geçti. Diğerleri ise dağınık bir şekilde Xinjiang'da kaldı.

Xinjiang'ın kuzey kesiminde yaşayan Hui nüfusu, Xinjiang'daki toplam Hui nüfusunun yüzde 80'ini oluşturdu. Tanrı Dağları'nın doğusunda ve güneyindeki Turfan, Kumul, Bayangolin, Aksu, Maralkişi ve Yenisar gibi ilçelerde toplu halde yaşayan Huiler görülüyor. Xinjiang'da Sancı Hui Özerk İli ve Karaşehir Hui Özerk İli bulunuyor.

Ekonomisi tarıma dayanan Xinjiang'daki Hui etnik grubu, genelde gıda ürünlerini yetiştiriyor. Hui etnik grubunun tarımsal ürünleri arasında buğday, çeltik, mısır, süpürge darısı, fasulye, pamuk, sebze ve meyve ağacı yetiştiriyor. Başka bölgelerden Xinjiang'a taşınan Huililer, aynı zamanda kendi bölgelerinin ileri ekim teknolojilerini de Xinjiang'a getirdi. Yeni tarımsal aletler kullanan Huililer, gübre dağıtma yöntemlerine önem veriyor. Ekim toprağına basma dahil olmak üzere farklı metotlarla toprak kalitesini yükseltmeye çalışan Huililer, ekim toprağının kalitesini yükseltmeye öncelik veriyor.

Ticaret ve Yemek:

Hui etnik grubu, kendi tarımsal özelliğine sahiptir. Meselâ, Sancı Hui Özerk İli'ne bağlı Miquan ilçesinde toplu halde yaşayan Hui nüfusu, Sancı'daki Hui nüfusunun üçte birini oluşturdu. Burası, artık Xinjiang'da pirincin yetiştirildiği önemli bölgelerden biri oldu. Miquan pirinci, uzun ve yuvarlak. Bembeyaz ve tadı lezzetli olan Miquan pirinci, yapışkanlık, esneklik, kaypaklık ve mis koku gibi niteliklerle ismi bütün ülkeye duyurdu. Urumuçi, Cimisar ve Guçun gibi dağlık bölgelerinde yaşayan Huili köylüler, uzun bir tarihten beri sarımsak ve patates yetiştiriyor. Hui nüfusunun yoğun olduğu Urumuçi'ye sebze üssünün geliştirilmesi için ülkenin başka bölgelerden büyük miktarlı sermaye çekildi. Urumçi'de sera sebzeleri yetiştiriliyor. Anninqu Sebze Örnek Üssü, Çin Bilim ve Teknoloji Derneği tarafından ülkenin kırsal bölgelerinde bilim yaygınlaştırmayı amaçlayan emsal üssü olarak değerlendirildi. Sancı ilinde, sebze üretimi ekonomisinin belkemiği olarak biliniyor. İlde 667 hektarlık alanda kurulan seralardan piyasaya günde 6000 tonluk sebze gönderiliyor. Hui etnik grubunun tarımsal ekonomisi, sadece ekim yapmakla değil aynı zamanda çok yönlü gelişmeye dönüştü.

Ticaret, tarımın dışında Xinjiang'daki Hui etnik grubu ekonomisini oluşturan önemli bir unsurdur. Ataların ticaret yapma geleneğini nesilden nesile aktaran Hui etnik grubunun, parayı idare etmek konusunda becerikli olması ülke çapında tanınmıştır. Xinjiang'a taşınan Huililer, Xinjiang'da mal alışverişine acil bir şekilde ihtiyaç duyulduğu dönemde kendi zekâsı ve çabasıyla Xinjiang'daki ticaret sektöründe önemli bir yer aldı ve kendisine özel bir ticari özelliği oluşturdu. Xinjiang'da dilden dile dolaşan bir söz var: "Huililer genelde üç yemek satar: haşlanmış ekmek, soğuk makarna ve susamlı şeker." Bunun dışında Xinjianglılar arasında yaygın bir söz var. "Huililer, sokaklarda dolaşarak küçük şeyler satar, hayvan ve hayvan derisi satar, ticarette aracılık yapar, hayvanıyla taşımacılık yapar ve lokanta açar." Bu söz, eskiden Huililerin genelde esnaf veya taşımacı olarak ticaret yaptıklarını gösterdi. Günümüzde Huililerin toplu halde yaşadıkları bölgelerde birçok özel işletme ortaya çıktı. Xinjiang'daki Kulca (Yining) ilçesine bağlı Yuqiweng Hui Özerk Nahiyesi'nde un fabrikası, yağ fabrikası, yem fabrikası gibi farklı fabrikalar kuruldu. Yuqiweng nahiyesi, bu işletmelerle Kulca ilçesinin önemli gıda üssü haline geldi. İşletmelerin üretim değeri, nahiyenin tarım sektörünün üretim değerinin yüzde 30'unu oluşturdu. 307 işletmenin faaliyet gösterdiği Yuqiweng nahiyesi, işletme sayısı açısından 42 nahiye arasında birinci oldu. Bunun dışında Hui etnik grubuna özel yemek, Huililerin ticaretinde günden güne daha önemli bir yer tutuyor. Çarşılarda veya sokaklarda satılan Hui yemekleri çok beğeniliyor. Günümüzde Huiliere özel olan, çok yönlü, çeşit kanala sahip ve çeşitlendirilmiş yeni bir ticaret modeli oluşuyor.