Yılın en sıcak günlerinin habercisi Xiazhi sezonu

Yaz gündönümü adıyla da bilinen Xiazhi, sıcak ve nemli hava ile şiddetli yağmurun habercisi olarak kabul ediliyor. Bu sezonda tanrı ve atalara tapma, yaz sıcağından arınma ve Xiazhi çöreği yeme gibi adetler uygulanıyor. Kudret narı gibi acı tadı olan yemekler tavsiye ediliyor.

Xiazhi, Çin Ay Takvimi'ne göre, yılın 24 sezonundan biridir ve miladi takvimde her yıl 21 veya 22 Haziran gününe rastlar. Bu yıl Xiazhi sezonu 21 Haziran'da kutlanacak.

Eski çağlarda Çinli astronomlar, güneş ışınlarının dünyayı en uzun süre aydınlattığı Xiazhi gününde, kuzey yarıkürede gündüzün en uzun olduğunu ve kuzey enlemlerine çıkıldıkça gündüz süresinin arttığını keşfetmişler. Bu konuda olgular şöyle: Xiazhi gününde Çin'in en güneyindeki Hainan eyaletinin merkezi Haikou kentinde gündüz 13 saati biraz aşarken, orta kesimdeki Hangzhou kentinde 14 saat, daha kuzeyde yer alan başkent Beijing'de 15 saat olur; ancak en kuzeydeki Heilongjiang eyaletinin Mohe nehrinde gündüz süresi 17 saati aşar. Xiazhi gününden sonra güneş ışınlarının dünyayı aydınlattığı alan yavaş yavaş güneye kayar, kuzey yarı kürede gündüz süresi kısalmaya başlar. Halk arasında "Xiazhi makarnası yendikten sonra, gündüz ip gibi kısalır" diye bir söz vardır.

Çin halkı, Xiazhi gününden sonraki 15 günü eskiden 3 bölüme ayırırdı. Bu sezonda Çin'in çoğu bölgesinde hava sıcaklığı yüksek ve güneş ışınları bol olur; tarım ürünleri hızla büyür, insanlar psikolojik ve ekolojik açıdan suya büyük ihtiyaç duyar. Bu dönemde düşen yağmur suyu, tarımsal üretim üzerinde büyük etkide bulunur.

"Xiazhi sezonunda bir damla yağmur, bin altına bedeldir" atasözü, Xiazhi sezonundaki yağmurun değerini ifade eder.

Bir tarihi kayıtta yer alan yazıda, Çin Ay Takvimi'ne göre 6. ayda mutlaka 3 yağmur yağışı görüldüğü, köylülerin bu kıymetli yağıştan dolayı çok mutlu oldukları bildirilir. Bu kayda göre 1000 yıl önceki Çinliler, Xiazhi sezonunda yağmur yağışlarının tüm özelliklerini kavramıştı.

Astronomlar, Xiazhi'yi kuzey yarıkürede yaz mevsiminin başlangıcı olarak belirlerken, iklim bilimi ise ortalama hava sıcaklığının üst üste 5 gün 22 dereceyi aşmasını yaz mevsiminin başlangıcı olarak görür.

Xiazhi gününden sonra kuzey yarıküredeki hava sıcaklığı yüksek düzeyde seyreder, güneş ışınları bol olur, yağmur yağışı artar. Bunlar, tarım ürünlerinin büyümesine yardımcı olur. Ancak Yangtze Nehri'nin orta ve aşağı kesimleri yağmur sezonunda bulunduğu için yağmur süresi uzun, yağmur miktarı da büyük olur, bazen sel afeti yaşanır, hatta halk can ve mal kaybına uğrar. Bu nedenle her Xiazhi sezonunda Yangtze Nehri'nin orta ve aşağı kesimlerindeki vatandaşların selle mücadele çalışmalarını güçlendirmesi istenir.

Xiazhi gününden sonra sıcak hava dönemine girilir; tarım ürünleri hızla büyürken, ot ve böceklerin tahribatı da yayılır. Ot ve böcekler, tarım ürünleriyle besin için mücadeleye girişir, bu nedenle Xiazhi sezonunda tarım yönetiminin güçlendirilmesi tavsiye edilir. Halk arasında çok sayıda atasözü vardır: "Xiazhi sezonunda otları temizlemeyen, zehirli bir yılan beslenmiş gibidir"; "Xiazhi sezonunun 'altın' günlerinde tarım üretimine özen gösterilmelidir."

Xiazhi'yle ilgili daha başka birçok atasözü vardır. Örneğin "Xiazhi geçmeden havalar ısınmaz". Yani Xiazhi'yle sıcak yaz mevsimine girilir, ancak en sıcak günler henüz gelmemiştir... Xiazhi gününden sonraki bir dönemde hava sıcaklığı yükselmeye devam eder, ancak yılın en sıcak günlerine 20-30 gün sonra rastlanır.

Xiazhi gününden sonra hava çok sıcak olduğu için insanın iştahı kapanabilir ve zayıflamaya başlayabilir. Eskiden Çinliler, Xiazhi'den sonra çalışma temposunu yavaşlatır, besine önem vermeye başlardı. Bugün Kudret narı gibi acı tadı olan yemekler tavsiye edilir. Zhejiang eyaletindeki Jiande kentindeki vatandaşlar, Xiazhi gününde kırmızı hurmalı yumurta ve tavuk yiyip sonbahar mevsimindeki tarım işleri için hazırlık yapar, Çin'in başkenti Beijing'de Xiazhi gününde mutlaka makarna yenir.

Xiazhi sezonunda güneş çarpmasından korunmak gerekir. Bu konuda soğuk yemekler ve meyveler tavsiye edilir. Zhou Hanedanı (M.Ö.1046-M.Ö.256) döneminde buz sağlanması işinden sorumlu bir yönetici ve özel bir buz sarnıcı bulunuyordu. Kış mevsiminde stoklanan buzlar, yaz mevsiminde kullanılırdı. Son hanedan olan Qing hanedanına mensup imparatorlar, Xiazhi gününde yöneticilere buz hediye ederdi.

Yaz mevsiminde sivrisinek gibi böcekler çok olduğu ve insan kolayca hastalandığı için sarımsak ve yeşil soğan da önerilir.