KUSURU: MİLYARDER YOK, ERDEMİ: FAKİR YOK

    Kiraz Perinçek 

    1961'de kurulan Huaxi'nin gelişim tarihine bakıldığında, dört dönem görülüyor. 1970'lerde ilk gelişim dönemi, 1980'lerde orta gelişim dönemi, 1990'larda hızlı gelişim dönemi ve 21. yüzyılda ise buluşlara dayalı yeni gelişim dönemi. 80'lerde bütün ülkede tarım alanları hanelere paylaştırılıp haneye dayalı toprak işleme ve sorumluluk sistemi uygulanırken, Huaxi köyü ekim alanlarını bölmeyip, merkezi hükümetin "merkezileştirmeye uygun olanları merkezileştirin, bölmeye uygun olanları bölün" talimatı doğrultusunda şöyle bir sistem uyguluyor: Sanayi ve tarımı kolektif mülkiyetle; diğer ufak tefek işler, ekin üretimi ve çiftlik hayvancılığı ise bireysel mülkiyetle yürütülüyor. Bu uygulamayı halen devam ettiren Huaxi köyü liderlerine göre bu sistemin "kusur"u köyden milyarder çıkmaması, "erdem"i ise köyde fakir insan olmaması. "Tabii ki milyarderlere göre biz yine de fakiriz" diyor Huaxi köylüleri, ama öte yandan da her köylü ailesi zengin sayılabilir, çünkü Huaxi'de yaşayan en fakir ailenin bile 1 milyon yuandan (yaklaşık 145 bin dolar) fazla hissesi var. En zengin aile için ise bu miktar 10 milyon yuanı geçmiyor.

    NAKİT YOK, "KARTON PARA" VAR

    Huaxi köylülerinin üç gelir kaynağı var. Bunlardan ilki, herkese emeği karşılığında verilen sosyalist dağıtım payı; ikincisi, herkese ihtiyacına göre verilen ve her türlü sosyal yardımı kapsayan komünist dağıtım payı; üçüncüsü ise "sosyalizmin ilk aşaması" olarak tanımlanan sistemden gelen kâr payı. Hisselerin sahibi köy kolektifi; isteyen köylüler bu sisteme katılarak kendilerine düşen paydan faydalanıyor. Burada ısrarla takip edilen ilke, şu cümleyle ifade ediliyor: "Daha çok birikim, daha az dağıtım; daha çok yatırım, daha az nakit". Bu ilkeye göre, kolektif kazançtan kişiye düşen payın yüzde 20'si nakit olarak ödeniyor, geri kalan yüzde 80'lik bölüm ise yine kolektifin sahip olduğu şirketlere yatırılıyor. Köylüler, kuralları çiğnemedikleri sürece hisselerini koruyabiliyor. Bu şirketlerde bugün 28 bin kişi çalışıyor.

    1500 nüfuslu Huaxi köyüne, bu gelişme sürecinde çevreden 20 köyün de bağlanmasıyla, nüfus 35 bine çıkmış. Hisse sistemine merkez köyde yaşayan hemen hemen her vatandaş katılıyor. Genel olarak, nakit ödenen yüzde 20'lik pay, devlet memurlarının ya da göçmen işçilerin aldıkları paradan daha az değil. Gelirin geri kalanı yeniden yatırım olarak kullanıldığı için, Huaxi köyü için şöyle bir söz söyleniyor: "Orada nakit para yok, onun yerine 'karton para' var." Burada "karton para"dan kastedilen, hisse senedi makbuzu...

    "ÜÇ KÖYLÜ BİR FABRİKAYI KURTARDI"

Huaxi'nin çelik fabrikası

    Huaxi köyünde uygulanan bu sistemde, "dış dünya"da olan bütün mülkiyet biçimleri var aslında: kamu mülkiyeti, özel mülkiyet, kamu-özel işbirliği, özelleştirme ve kamulaştırma. Örneğin köydeki çorap fabrikası yıllarca bir devlet kuruluşu olarak işletilmiş. Kötü yönetim sonucu zarara giren fabrikaya, köy el koymuş. Çabalar sonucu fabrika tekrar kâra geçmeye başlamış. Bu olay üzerine, Çin'in resmi haber ajansı Xinhua'da yayınlanan makalenin başlığı ise şöyle: "Üç köylü bir fabrikayı kurtardı".

    Bir başka örnekte ise, özel mülkiyet kamuya devrediliyor. Köye 1990'da gelerek "dışardan" yerleşen Yang Yongchang, burada bir metal hortum fabrikası kuruyor. Fabrika beş yıl özel mülkiyet olarak çalışıyor ve iyi kâr ediyor. Bay Yang fabrikasını 1997'de Huaxi Grubu'na, yani köye bağışlıyor. Kendisi şu an ÇKP Huaxi Komitesi Sekreter Yardımcısı ve Jiangyin Huaxi Çelik Fabrikası'nın Genel Müdürü. Bay Yang şöyle diyor: "Artık benim için çok az risk var, hatta hiç risk yok diyebilirim. Ama sorumluluklarım eskisine göre çok daha fazla. Küçük şirketimi Huaxi Grubu'na devretmeseydim, ayakta kalması ve asırlık bir şirket olması çok zordu. Ama devrederek, küçük şirketimi 'güvenli bir kutu'nun içine koymuş gibi hissediyorum. Çünkü Huaxi'deki sistem ve mekanizmaların kendilerine özgü avantajları ve risklere dayanma kapasiteleri var. Özel şirketlerin taşıdığı en büyük risk, patronun sınırsız gücü. Bireysel kararların etkili olduğu bu tür işletmeler kısa soluklu olur. Ancak Huaxi'de uygulanan sistem gerçekten demokratik; yönetici kadroyu hem teşvik eden, hem de sınırlayan önlemler uyguluyor. Bunun yanı sıra köyde ekonomik gelişmenin yanı sıra ahlak değerlerine de vurgu yapılıyor. Böylece ayağımızın yere bastığını hissediyoruz!"