KÖY VE KENT İLİŞKİSİNİ TERSİNE ÇEVİREN KÖY

    Kiraz Perinçek   

    Köy ve kent ilişkisi aşağı yukarı bütün ülkelerde aynıdır. Fakir köyden zengin kente iş göçü olur. Çin'de de bu, "da gong", yani "büyük çalışma, büyük iş" tabiriyle ifade ediliyor; yani büyük kente çalışmaya gitmek... Ancak Huaxi köyünün "dışarı"yla ilişkisi çok daha farklı. Aslında günümüzde, bu ilişkide çekim merkezi olan dışarısı değil, Huaxi. Örneğin 90'lı yıllara kadar, şansını dışarda deneyip de başarısız olanlar köye geri alınmıyor. Bugün nitelikli işçilerin yüzde 90'ı "dışarıdan" geliyor, onlara da köyün yerlileriyle "aynı haklar" tanınıyor. Köy yönetimi bir dönem "dışarıdan" ailelerin köye yerleşmesi için çağrı yapıyor. Çok yoğun talep oluyor, toplam 88 aile geliyor, ondan sonra "almıyorlar".

Huaxi'nin gecesi...

    Artık bu değişmiş olsa da, köyü "dış dünya"dan ayıran sınırlar halen belirgin. Köyün kapısından girerken, paralı otoban gişelerine yerleştirilen, kırmızı-beyaz çizgili otomatik bariyerler dikkatimizi çekiyor. Bu ayrım dile de yansıyor; köy yöneticileri ya da köylüler konuşurken sık sık "dışarı gitti", "gitti, geri geldi", "geri dönmesine izin verdik", "dışarısı" gibi nitelemeler kullanıyor.

    Köy başkanı Wu Xie'en'e bu sınırları belirleyen, Huaxi köyünü dış dünyadan ayıran etkenleri sorduk; aldığımız yanıt şu oldu:

    "Huaxi köyünün nitelikli personel politikası, zamana göre değişiyor. Eskiden ekonomi ve sanayinin gelişmemiş olduğu zamanlarda Huaxi'den dışarıya giden üniversite mezunları köye geri dönmek istemiyordu. O zamanlar, Huaxili üniversite mezunlarını nasıl geri çekeceğimizi düşünüyorduk. Bu amaçla dışarıda eğitim alan ve eğitimini bitirdikten sonra Huaxi'de çalışmayı tercih eden üniversite mezunlarına yıllık maddi destek vermeyi kararlaştırdık. Örneğin eskiden bir üniversiteli bizden 210 bin yuan (yaklaşık 31 bin dolar) ödül almıştı.

    "Artık gelişmiş bir köy olan Huaxi daha fazla nitelikli personel çekiyor. Bugün özellikle Shanghai'daki öğrencileri veya artık emekli olmuş deneyimli teknik personeli buraya çekmeye çalışıyoruz.

    "Öte yandan, son yıllarda Shanghai ve Hong Kong gibi Çin'in çeşitli yerlerinde de işletmeler kurduk. Oralarda çalışacakların çoğunu öncelikli olarak yerli halktan seçiyoruz. Örneğin Tangshan'da 1 milyon 800 bin tonluk bir demir-çelik işletmemiz var. O şirkette çalışanların çoğu Tangshan'dan.

    Kısacası, nitelikli personeli ve kaynakları uygun şekilde kullanmaya çalışıyoruz. İstiyoruz ki vatandaşlarımız gitmek gerektiğinde gitsinler, gelmeleri gerektiğinde de gelsinler..."

    Köy Başkanı Wu Xie'en, köy yönetiminde 30 kadar genç lider olduğunu söylüyor. Köy Başkanı'na göre yönetimin en önemli eksiği ise, insan kaynaklarını değerlendirme konusunda.

Huaxi'nin evleri

    "BİR KÖY, İKİ MÜLKİYET" SİSTEMİ 

    Peki nedir Huaxi'yi, insanoğlunun dünyaya ayak basmasından sonra kurduğu "ilk köy" yapan, bu kadar özel kılan Köy Başkanı Wu Xie'en, "iyi sistem, iyi işleyiş, iyi liderlik" diyor. "Başka yerlerde de benzer sistemler uygulanıyor, köyler gelişiyor ama halk kazanmıyor. Burada liderler halka hizmet ediyor; köy gelişirken vatandaş da zenginleşiyor."

    Öncelikle sisteme bakalım: Huaxi'de kamu mülkiyeti sistemi hakim. 40 yıllık bir deneyim ve pratik sürecinde köyde, çeşitli mülkiyet biçimlerinin bir arada yer aldığı özel bir sistem oluşturulmuş. Nasıl Çin ve Hong Kong arasındaki ilişki, "bir ülke, iki sistem" olarak adlandırılıyorsa, Huaxi'de uygulanan mülkiyet sistemi de "bir köy, iki mülkiyet" olarak adlandırılıyor; yani Huaxi köyünde kolektif mülkiyet de bireysel mülkiyet de var. Ama, bir ailenin iki tür mülkiyete sahip olması, ya da tek bir kişinin iki tür mülkiyete sahip olması yasak. Bu yasağın nedeni, köy yönetimi tarafından şu örnekle açıklanıyor: Örneğin eşlerden biri bir fabrikanın müdürüyse, diğeri de özel bir restoran sahibiyse, fabrika müdürü müşterilerini eşinin restoranına gönderebilir; müşteriler 100 yuanlık bir yemeği 1000 yuana yiyebilir ya da gizli bir rüşvet olarak, hiçbir şey yemeden para ödeyebilirler. Böylece kolektif yarar, bireysel çıkar uğruna zarar görür.