 Kırgızların Manas Destanı, Moğolların Cangır Destanı ve Tibetlilerin Kral Gisar Destanı Çin'in Üç Büyük Destanı olarak kabul ediliyor. Sekiz ciltten ve yaklaşık 240 bin mısradan oluşan Manas Destanı, Antik Yunan'ın İlyada ve Odesa destanlarından çok daha uzun bir şaheserdir. Çin'in ilk Ulusal Maddi Olmayan Kültürel Miraslar Listesi'ne alınan Manas Destanı, Kırgızistan'da "Bozkırın İlyada Destanı" diye adlandırılıyor ve ulusal bir hazine olarak kabul ediliyor.
Bu destan, günümüzde Kırgızistan'ın yanı sıra, Çin'in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi, Kazakistan, Özbekistan ve Afganistan'ın kuzeyinde yaşayan Kırgızlar arasında dilden dile dolaşıyor. Ama tüm dünyada destanı başından sonuna kadar eksiksiz biçimde seslendirebilen tek kişi var. Bu kişi Xinjiang'ın batısındaki Ahaç ilçesinde yaşayan Yusuf Mamay'dır. Manas Destanı hakkındaki araştırmaları ile ismini tüm dünyaya duyuran Adilli Cumaturti, "Yusuf Mamay Biyografisi" adlı eserinde şu satırlara yer verdi
"Fransa, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya'daki etnik bilimciler, bu büyük destan ustası hakkında araştırma yapıyorlar. Alman destan bilimcileri, Yusuf Mamay'ı 'Yaşayan Homeros' olarak nitelediler."
Rivayetlere göre Manas Destanı, kendisini seslendiren kişileri seçermiş. Destan tarafından seçilen Manasçılar, destanı başından sonuna kadar seslendirme kabiliyetine bir gecede sahip olurlarmış. Yusuf Mamay'ın yakınları, "Yusuf Mamay, bir gün gece boyu saatlerce Manas Destanı'nı seslendirdi. Bunların çoğunu, daha önce hiç seslendirmemişti. Ancak seslendirmeyi bitirdiğinde, sanki bir rüyadan yeni uyanmış gibi ne söylediğini hatırlamadı." diye anlattılar. Ancak Yusuf Mamay, buna ilgili sorumuzu gülümseyerek cevapsız bıraktı.
Yıllardır Manas Destanı üzerinde araştırma yapan Çin Sosyal Bilimler Akademisi Etnik Kültürler Enstitüsü eski müdürü Prof. Lang Ying ise, "Bu, herhalde Yusuf Mamay'ın zihninin her zaman Manas Destanı'na odaklanmasından kaynaklanmıştır. Manas Destanı'nı candan seven Kırgızlar için bu büyük usta, tanrı gibidir. Çünkü kendisi, tek başına bir efsanedir" dedi.
Yusuf Mamay'ın annesi toplam 27 çocuk doğurmuş. Ancak bunların yalnızca üçü sağ kaldı. Annesi 61 yaşındayken dünyaya gelen Yusuf Mamay, ailenin en küçük çocuğuydu. Bu nedenle, babası ona Yusuf Peygamber'in ismini koydu.
Altı yaşında okula gönderilen Yusuf Mamay, sekiz yaşına geldiğinde kendisinden 27 yaş büyük olan ağabeyinin rehberliğinde Manas Destanı'nı öğrenmeye başladı. O zamandan itibaren Yusuf Mamay, Kırgızların çadırlarını tek tek dolaşarak, halk ozanları ve türkücülerden Manas Destanı'nın parçalarını topladı. Uzun süren çabaların sonucunda Yusuf Mamay, Manas Destanı'nın bütün mısralarını ezberledi.
Yusuf Mamay'ın ilk kez kalabalık önünde Manas Destanı'nı seslendirmesi, yedi gece sürmüştü. Tamamen hafızaya dayalı, duygu dolu seslenişi ve etkileyici el hareketleri, ona kısa sürede "Büyük Manasçı" unvanını kazandırdı. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından Yusuf Mamay, Manas Destanı'nı başından sonuna kadar seslendirerek bu şaheserin yazılı, sesli ve görüntülü olarak kayda geçirilmesini sağladı. Onun katkıları sayesinde, Çin dünyada Manas Destanı'nın en kapsamlı şekilde derlendiği ülke oldu.
Bugün 90 yaşlarında olan Yusuf Mamay, artık sahneye pek fazla çıkmıyor, ancak Manas Destanı'nın yeni nesillere aktarmak yönündeki çabalarına devam ediyor. Bu yıl Yusuf Mamay, 10 öğrenci alarak destanı onlara öğretmeye başladı. Yusuf Mamay'ın yaşadığı Ahaç ilçesi'nde de Manas Destanı Araştırma Merkezi kuruldu.
|
