ÇİN ULUSLARARASI RADYOSU
China Radio International
Çin Haberleri
Türkiye Haberleri
Dış Haberler

Çince Öğreniyoruz

Çin'de azınlık milliyetler

Türklerin gözüyle Çin

Spor

Bilim ve Sağlık
(GMT+08:00) 2005-08-14 20:32:02    
Tibet'in tarihi ve kültürünü devam ettirenler

cri
    Çin Tibet Özerk Bölgesi'nin merkezi Lahsa kentinin doğusunda, sessizliğin hüküm sürdüğü büyük bir avlu var. Tibetçe Klasik Eserler Yayınevi, işte bu avluda bulunuyor. Bugünkü Kültür Dünyasından programı kapsamındaki Çin Kültür Gündemi bölümünde muhabirimizle birlikte bu avluya girerek, Tibet'in tarihi ve kültürünü devam ettirmeye çalışan iki Tibetli bilgini ziyaret edeceğiz.

    Yayınevine girdiğimizde, altın çerçeveli bir gözlük takan, ince uzun gövdeli Gesan Yixi, arkadaşı Basan Ciren ile birlikte çalışıyordu. Gelişimiz sessizliği bozmuştu. Tibetçe Klasik Eserler Yayınevi'nin yöneticiliğini üstlenen Gesan Yixi, gururla "Yayınevimizde yalnızca sekiz kişi var, ancak çok iş yapıyoruz" dedi ve sözlerine şöyle devam etti:

    "Tibetçe Klasik Eserler Yayınevi'nin başlıca görevi, klasik Tibetçe kitapları kurtarmak ve derlemektir. Halkın arasına ve mabetlere giderek 600'den fazla el yazması ya da tahta oyma yöntemiyle basılmış olan Tibetçe klasik eser topladık. Bu klasik eserleri, değerlerine göre derleyip yayımlayacağız."

    Çin'in değerli kültür miraslarından bir bölümünü oluşturan Tibet milliyetinin kültürü, özel ve gizli dinsel içeriğiyle yurtiçi ve yurtdışında birçok araştırmacının dikkatini çekiyor. 1980'li yılların sonunda kurulan Tibetçe Klasik Eserleri Yayınevi, ardı ardına Tibet tarihi, din, tıp, astronomi ve takvim hesaplaması ile biyografi alanlarında 50'den fazla kitap yayımladı. Bu kitapların akademik inceleme ve arşiv değerleri çok büyüktür.

    Bin yıl önceki Tibetçe klasik eserlerin derlenip yayınlanması için yüksek ve derin bilgi seviyesi gerektirmektedir. Tibet'teki Tibetçe Klasik Eserler Yayınevi'nde çalışan her insan, derin ve sağlam Tibetçe temeline sahiptir ve Tibet bilimiyle ilgili inceleme alanında büyük başarılar elde etmiştir.

    Bir arşiv odasında sarı ipekle paketlenen el yazması klasik eserler düzenli bir şekilde kütüphanede bulunuyor. Gesan Yixi, düzenlenmeyi ve derlenmeyi bekleyen bu klasik eserlerin, çok değerli olduğunu, bu eserlerle ilgili çok çaba ve çok para harcanması gerektiğini kaydetti.

    Tibetçe Klasik Eserler Yayınevi'nde sekiz editörün bir yıllık çalışmasıyla iki-üç klasik kitap yayınlanabiliyor ve bu kitapların basım adeti 3 bini buluyor. Gesan Yixi bir klasik eserin yayınlanmasının yoğun bir süreç gerektirdiğini söyleyerek bu işi şöyle izah etti:

    "Biz ilk once halkın arasına girerek ve mabetlere giderek araştırma yoluyla bir klasik eserle ilgili ipuçları buluruz. Sonra bu klasik eseri kopyalarız. Çünkü orijinali saklamak gerekir. Eserin kopyası üzerinde derleme başlar. Eserin yayınlama açıklamasında yazarıyla ilgili tarihi fonun eklenmesinin yanı sıra, içeriğinin de özünün gösterilmesi gereklidir. Tibetçe klasik eserlerde genel olarak 'içindekiler' bölümü yok. Derleme sürecinde eser baştan sona kadar birkaç defa okunmalı, sonra içeriğine göre bir 'içindekiler' yazılmalı. Derlendikten sonra bu eser bilgisayara geçirilir ve en sonunda matbaaya gönderilir. Hiçbir kusur ya da hata kalmayıncaya kadar eser, üç, dört kez gözden geçirilmelidir."

    Beijing'deki ünlü bir üniversiteden mezun olan Gesan Yixi, şu an Tibet bilimini inceleyen birçok eser yayınladı. Yurtiçi ve yurtdışındaki Tibet bilimi çevrelerinde adını duyuran Gesan Yixi'nin eserlerinden bazıları, Çin Devlet Kitap Ödülü'nü kazandı. Onu iyi tanıyanlar bize, rahiplerin, Tibet'teki büyük mabetlerde otorite kabul edilen Gesan Yixi'den tarih dersi dinlemeyi sevdiklerini, bazı bilgili üst düzey rahiplerin onunla fikir alışverişi yapmaktan hoşlandıklarını anlattı.

    Tibetçe Klasik Eserler Yayınevi Başkan Yardımcısı Basan Ciren, arkadaşlarıyla birlikte gerçekleştirdiği işi şöyle değerlendirdi:

    "Tibet bilimini inceleyenler için nadir görülen kayıt malzemeleri sağlıyoruz. Tibet bilimini inceleme çalışmaları ve din işleriyle uğraşanlar, mesleği Budizm bilimini inceleme olanlar, Tibet tarihini inceleyenler ve Tibet tarihine ilgi gösterenler, yayınladığımız kitapları çok seviyorlar."

    Gesan Yixi ve Basan Ciren, yurtdışındaki Tibet bilimi uzmanlarının, yayınevinden Tibetçe klasik eserleri almak istediklerini de sözlerine eklediler.