中国国际广播电台
Çin Halk Cumhuriyeti, işçi
sınıfının liderliğinde ve
işçi-köylü ittifakı
temelindeki halkın demokratik
diktatörlüğüyle yönetilen
bir sosyalist devlettir.
Sosyalizm, Çin Halk
Cumhuriyeti’nin temel
sistemidir.
Çin Anayasası:
Bir devletin temel yasası
olan anayasada, o ülkenin
toplumsal sistemi ve devlet
yapısını belirleyen temel
ilkeler, devlet organlarının
örgütleniş ve
faaliyetlerini düzenleyen
ilkeler ve vatandaşlarının
temel hak ve yükümlülükleri
yer alır. Bazı ülkelerin
anayasalarında milli bayrak,
milli marş, milli amblem, başkent
ve iktidar sınıfının önemli
gördüğü diğer yönetim
usulleri de belirleniyor,
anayasa devletin her alanını
kapsıyor. Devletin en yüksek
yasası niteliğindeki anayasa,
o ülkenin diğer yasalarının
hazırlanışının temelini
oluşturuyor ve o ülkedeki hiçbir
yasa ve yönetmelik anayasaya
aykırı olamıyor.
Çin Halk
Cumhuriyeti’nin kuruluşundan
önce yürürlüğe giren “Çin
Halk Siyasi Danışma
Konferansı Ortak Programı”,
Çin’deki halkın demokratik
birleşik cephesinin programı
olmakla birlikte, geçici
anayasa rolünü oynamıştı.
29 Eylül 1949’da Çin Halk
Siyasi Danışma Konferansı
1. Genel Toplantısı’nda
kabul edilerek yürürlüğe
giren Ortak Program, Çin Halk
Cumhuriyeti Anayasası’nın
yürürlüğe girdiği
1954’e kadar geçici anayasa
rolünü fiilen yerine getirmişti.
Çin Halk
Cumhuriyeti’nin 1 Ekim
1949’da kurulmasından sonra
1954, 1975, 1978 ve 1982 yıllarında
toplam dört anayasa hazırlanıp
yürürlüğe girdi.
Bugün yürürlükte
olan Çin’in dördüncü
anayasası, 4 Aralık
1982’de 5. Çin Ulusal Halk
Meclisi 5. Genel Toplantısı’nda
onaylanarak yürürlüğe
girdi. 1954 Anayasası’nda
yer alan temel ilkeleri devam
ettirip geliştiren bu anayasa,
Çin sosyalizminin gelişmesinde
elde edilen tecrübelere ve
uluslararası toplumun tecrübelerine
yer veren, Çin’e özgü özellikler
taşıyan ve Çin’in
sosyalist modernizasyon inşasının
ihtiyaçlarını karşılayan
temel yasadır. Anayasada, Çin
Halk Cumhuriyeti’nin siyasi
ve ekonomik rejimiyle vatandaşların
hak ve yükümlülükleri,
devlet organlarının örgütleniş
biçimi ve sorumluluk alanları,
devletin gelecekteki temel görevleri
kesin ifadelerle belirlendi.
Bu anayasanın başlıca özellikleri
arasında Çin’in temel
rejimi ve görevleriyle dört
temel ilke, reform ve dışa açılma
şeklindeki temel çizgisinin
belirlenmesi yer alıyor.
Anayasada, Çin’de yaşayan
bütün etnik gruplardan
vatandaşlar ile örgütlerin
anayasayı hareket rehberi
olarak kabul etmeleri gerektiği,
herhangi bir örgüt veya kişinin
anayasa veya yasaların üstünde
imtiyazlara sahip olamayacağı
da kesin hükme bağlandı.
Önsöz, genel program,
vatandaşların temel hak ve yükümlülükleri,
devlet organları, milli
bayrak, milli amblem ve başkent
olmak üzere beş bölümden
oluşan Çin Anayasası, 138
madde içeriyor. Dört kez yapılan
değişikliklerle Çin
Anayasası, sürekli olarak sağlamlaştırıldı.
Halk Meclisi Sistemi:
Çin’in köklü
siyasi sistemi olan Halk
Meclisi Sistemi, Çin’deki
halkın demokratik diktatörlüğü
rejiminin iktidar biçimi ve
Çin’in siyasi örgütleniş
şeklidir. Batı ülkelerinde
uygulanan yasama, yürütme ve
yargıya dayalı “güçler
ayrılığı” sistemi altındaki
parlamenter rejimden farklı
olan Ulusal Halk Meclisi, Çin
Anayasası’nda en yüksek
devlet yetki organı olarak
belirlendi. 18 yaşını
doldurmuş olan her Çinli
vatandaş, halk temsilcilerini
seçme ve seçilme haklarına
sahiptir. Çin’deki farklı
kademelerdeki Halk Meclisleri
arasında nahiye ve ilçe düzeylerindeki
halk temsilcileri doğrudan seçimle,
daha yüksek düzeylerdeki
halk temsilcileri dolaylı seçimle,
Ulusal Halk Meclisi üyeleri
ise Çin’deki her eyalet, özerk
bölge, merkeze doğrudan bağlı
şehir ve orduda yapılan seçimle
belirlenir. Görev süreleri
beşer yıl olan her düzeydeki
Halk Meclisleri, yılda bir
kez toplanıyor.
Halk Meclisleri’nin yıllık
toplantılarında, aynı düzeydeki
hükümetlerin çalışma
raporları ile diğer önemli
raporlar dinlenir ve yapılan
incelemelerden sonra ilgili
kararlar verilir. Halk
Meclisleri’nin kapalı olduğu
dönemlerde yetkileri, daimi
organları olan Halk Meclisi
Daimi Komiteleri tarafından yürütülür.
Örneğin, Ulusal Halk Meclisi
Daimi Komitesi, anayasaya izah
getirmek, anayasanın uygulanışını
denetlemek, yetkisi yalnızca
Meclis Genel Kurulu’nda olan
yasaların dışındaki
yasaları saptamak ve değişiklik
yapmak, Ulusal Halk Meclisi
Genel Kurulu’na karşı
sorumlu olmak ve çalışmalarını
genel kurula rapor etmek gibi
yetkilerle donatılıyor.
Çin’deki Halk
Meclisleri’nin temel görev
ve yetkileri arasında, yasama
yetkisi, denetim yetkisi, önemli
konularda karar verme yetkisi
ve yöneticileri atama ve görevden
alma yetkisi yer alıyor. Çin’de
belirli dönemlere ait ulusal
ekonomi ve toplumsal gelişme
planlarının belirlenmesi, ülkenin
toplumsal gelişmesini hızlandırmayı
amaçlayan önemli bir karar sürecidir.
Ancak bu planlar, yalnızca
Ulusal Halk Meclisi’nin onayından
sonra yasal bağlayıcılığa
sahip olabiliyor. Bununla
birlikte Çin’deki yasal düzenlemeler
uyarınca Cumhurbaşkanı,
Ulusal Halk Meclisi Daimi
Komitesi Başkanı gibi
devletin önde gelen yöneticileri,
Ulusal Halk Meclisi tarafından
seçilir. Başbakan ve
bakanlar da Ulusal Halk
Meclisi tarafından atanırlar.
Ulusal Halk Meclisi, belirli
prosedürler dahilinde Ulusal
Halk Meclisi Daimi Komitesi Başkanı,
cumhurbaşkanı ve başbakan
gibi devlet yöneticilerini görevden
alma yetkisine de sahiptir.
Çok Partili İşbirliği
ve Siyasi Danışma Sistemi:
Çin Komünist
Partisi’nin (ÇKP) liderliğindeki
Çok Partili İşbirliği ve
Siyasi Danışma Sistemi, Çin’in
temel siyasi sistemidir.
Birçok partinin var
olduğu Çin’de, iktidardaki
ÇKP’nin yanı sıra sekiz
demokratik parti daha vardır.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin
kurulmasından önce faaliyet
göstermeye başlayan bu
partiler, siyasi alanda ÇKP’nin
liderliğini destekliyorlar. Böyle
bir siyasi yönelim, bu
demokratik partilerin uzun süre
içinde ÇKP’yle işbirliği
ve ortak mücadele sürecinde
yaptıkları tarihsel seçimden
kaynaklanmaktadır. ÇKP ve
demokratik partiler, anayasaya
göre hareket etmek zorundadırlar.
Örgütleme bakımından bağımsız
olan bütün demokratik
partiler, anayasanın
belirlediği sınırlar içinde
özgürce siyaset yapma, bağımsızca
örgütlenme ve hukuki eşitlik
haklarına sahiptirler. ÇKP,
demokratik partilerle “uzun
vadede bir arada yaşama,
birbirini denetleme, birbirine
içten davranma, kader birliği
içinde olma” ilkeleri doğrultusunda
işbirliği yapıyor.
Çin’deki bütün
demokratik partiler,
“muhalefet partileri” değil,
siyasete katılım
partileridir. Demokratik
partiler, devletin önemli
politikalarının ve çizgilerin
saptanmasına, devlet yöneticilerinin
belirlenmesine, devletin yönetimine,
yasa ve yönetmeliklerin
uygulanmasına katılma haklarına
sahiptirler.
ÇKP, önemli önlemler
almadan veya halkın yaşamını
ilgilendiren önemli konularda
karar vermeden önce hep
demokratik partilerle ve
“demokrasi yanlısı
partisizlerle” görüşmeler
yaparak onların görüşlerini
dinledikten sonra politika
belirler. Devlet siyasetine
daha iyi şekilde katılmaları,
devlet işlerini daha iyi tartışmaları
ve denetim rolünü daha iyi
yerine getirmeleri için
demokratik partiler ve
demokrasi yanlısı
partisizler, devletin yetki
organı olan her düzeydeki
Halk Meclisleri, Daimi
Komiteler ve Daimi
Komisyonlar’da belirli
oranlarda temsil ediliyor.
Demokratik partiler ve
demokrasi yanlısı
partisizlerin rolleri, Halk
Siyasi Danışma Konferansları’nda
ön plana çıkıyor.
Demokratik partililer ve
demokrasi yanlısı
partisizler, çeşitli düzeylerdeki
hükümet ve adalet makamlarının
yöneticiliklerine
getirilebiliyor.
Çok Partili İşbirliği
ve Siyasi Danışma
Sistemi’nin başlıca biçimleri
şunlardır: 1. Halk Siyasi
Danışma Konferansları. Halk
Siyasi Danışma Konferansları,
demokratik partiler, halk
toplulukları ve toplumun bütün
kesimlerinin temsilcilerinin
siyasete katıldıkları ve
devlet işlerini tartıştıkları
önemli kurumlardır. 2. ÇKP’nin
merkez komitesi ile bütün
kademelerdeki komiteleri tarafından
demokratik partiler ve
partisiz şahsiyetlerin katılımıyla
düzenlenen toplantılar. Bu
toplantıda önemli gelişmeler
hakkında bilgi verilir, önemli
çizgi ve politikalar, devlet
ve yerel hükümetlerin yönetici
adayları, Halk Meclisi ve
Halk Siyasi Danışma
Konferansı’nın oluşumu
gibi konularda görüşleri alınır.
3. Demokratik partililerin
halk temsilcileri sıfatıyla
çeşitli kademelerdeki Halk
Meclisleri’nde yer almaları.
4. Demokratik partilerin
mensuplarının Çin Devlet
Konseyi, bakanlıklar ve
komiteler, ilçe ve üzeri
mahalli yönetimlerde görev
yapmaları. 5. Belirli koşullara
sahip demokratik partililerin
savcılık ve yargı organlarının
yöneticiliklerine
getirilmesi.
|