中国国际广播电台
Geleneksel Çin hekimliği,
son derece uzun bir tarihe
dayanmaktadır. Bu konuda sayısız
tanınmış Çinli doktor ve
eczacı, dünyaya isimlerini
duyurmuşlardır. 16. yüzyılda
Çin’in Ming hanedanlığı
döneminde, önemli bir doktor
ve eczacı olan Li Shizhen yaşamış
ve “Pen-tsao Kan-mu” adlı
bir tıp ve eczacılık
ansiklopedisi hazırlamıştır.
Önemli klasiklerden biri sayılan
bu ansiklopedi, Çin’in tıp
ve eczacılık tarihinde çok
mühim bir eser sayılmıştır.
Li Shizhen, 1518-1593
yılları arasında Çin’in
Hubey Jinzhou bölgesinde doğmuştur.
Bu bölge, hekimlikte ve
tedavide kullanabilen şifalı
ot ve bitkilerden yana
zengindir. Babası doktor olan
Li Shizhen, küçük yaştayken
doğaya büyük ilgiyi
duyuyordu. Li Shizhen, babasıyla
sık sık dağlara çıkıp
tedavi edici ot ve bitkileri
topluyor ve ilaç yapıyordu.
Fakat doktorluk mesleğini o dönemde
toplumsal durum açısından
çok aşağıdaydı. Li
Shizhen’in babası, oğlunun
okuyarak sarayda görev almak
yoluyla hayata atılmasını
istiyordu.
1541 yılında 14 yaşına
basan ve becerikli bir yazar
olan Li Shizhen, imparator
tarafından düzenlenmiş sınava
üç defa katılmasına rağmen
sınavı kazanamamış ve görev
almak üzere saraya girememiştir.
Bundan sonra Li Shizhen, babasının
izini takip ederek hekimliğe
başlamıştır. Yoksul halka
hizmet vermek için Li Shizhen,
iyi bir doktor olmaya çalışıyordu.
Li Shizhen, sık sık balıkçı,
avcı, oduncu, köylü ve
eczacı gibi insanlara giderek
halk reçetelerini topluyordu.
Li Shizhen, dikkatli gözleme
ve deneme yoluyla ilaçların
yapısını, bileşim, oluşum
ve özelliklerini inceleyerek
kavramıştır.
1551 yılında Li
Shizhen, tanınmış bir
doktor olmuştur. Kral
Chu’nun oğlu, ağır bir
hastalığa yakalanmış ve
doktor Li Shizhen’den tedavi
görmüş ve çabuk iyileşmiştir.
Bundan çok memnun olan kral
Chu, Li Shizhen’i saray sağlık
enstitüsüne çağırarak
orada çalışmasını istemiştir.
Taoist düşünceye tapınmış
olan imparator, uzun ömürlü
olup hiç ölmek istememiştir.
Saray sağlık enstitüsündeki
doktorların çoğu da,
imparatorun bu batıl inancının
etkisi altında kalmıştır.
Rütbe ve zenginlik önünde güçsüz
düşmemiş olan ve hep halka
yardım etmek isteyen Li
Shizhen, can sıkıcı saray
enstitüsünde uzun zaman
kalmak istemememiş ve bir yıl
çalışmadan sonra görevinden
istifa ederek memleketine dönmüştür.
Li Shizhen, eskiden olduğu
gibi doktorluk yapmak ve kitap
yazmakla zamanını geçiriyordu.
Doktorluk yaparken Li
Shizhen, atalar tarafından
hazırlanmış “Ot ve
Bitkiler” adlı klasik eczacılık
kitabında bazı
belirsizliklerin bulunduğunun
farkına varmıştır. İlaçlardan
kimisi yanlış sınıflanlandırılmış,
kimisi doğru kaydedilmemişti,
kimisi ise batıl itikat ve saçmalıklar
gibi karışık düşüncelerle
ve hatalarla doluydu. Bu, halkın
sağlığıyla, hatta hayatıyla
ilgili önemli bir konuydu.
Yeni bir ilaç ve eczacılık
ansiklopedisi derleyip hazırlamanın
kendi sorumluluğu olduğunun
bilicine varan Li Shizhen,
1522 yılında 35 yaşındayken
bütün işini gücünü bırakmış,
kendisini “Pen’tsao Kan-mu”
ansiklopedisinin yazılmasına
adamıştır.
Yeni ansiklopediyi
derleyip hazırlamak için 800
hekimlik eseriyle diğer
ilgili eski kitapları araştırıp
okumuş, kendisinin toplayarak
incelediği materyallerle başlattığı
çalışmalara üç defa büyük
değişiklikler getirmiştir.
Ansiklopedinin hazırlanmasına
tüm ailesinin fertleri katılmıştır.
Oğuları, torunları ve öğrencileri
de çalışmaların kontrolü,
temize çekilmesi ve resim çizilmesine
yardımcı olmuştur. 30 yıla
yakın devamlı bir çaba
sonucu, Li Shizhen, 1578 yılında
nihayet “Pen’tsao Kan-mu”
adlı ölümsüz şaheserini
tamamlamıştır.
“Pen’tsao Kan-mu”
tıp ansiklopedisi, 1 milyon
900 bin karakterli 50 cilt, 16
bölüm ve 60 kategoriden oluşuyor,
1892 çeşit bitkisel ilacı,
11 bin kadar reçeteyi ve ilaçların
karışık durumlarını canlı
bir şekilde gösteren ve
insanın tanımasına kolaylık
sağlayan binden fazla açıklamalı
resmi kapsıyor. Ansiklopediye
kaydedilen ilaçlar, örneğin,
ot ve hayvan türü ilaçlar,
bölümler ve kategoriler çerçevesinde
daha bilimsel bir şekilde
yeniden sınıflandırılmıştır.
Avrupa’daki botanik tanımlayıcıları,
ancak yaklaşık 200 yıl
sonra, 1741 yılında benzeri
sınıflandırmayı yapabilmiştir.
“Pen’tsao Kan-mu”
ansiklopedisinde atalarımızın
hata ve bulanıklıkları aydınlığa
kavuşturulmuş, yeni keşfedilen
ilaçlarla fonksiyonları
eklenmiştir. Li Shizhen,
ansiklopedideki bazı batıl
itikat ve saçmalıkları eleştirmiştir.
Li Shizhen, Taoizmin hakim
olduğu ve ölümsüzlük hapı
yapımının reklâmının yapıldığı
ve tıp bilimi alanında kör
inaçların geniş şekilde
yayıldığı bir dönemde yaşamıştır.
Li Shizhen, sade materyalist görüşüyle
yalancı ve hatalı, sözde
bilimsel anlayışı çürütmüştür.
Kendini tamamen tıbba
adayarak Çin halkının
binlerce yıl içinde eczacılık
alanında kazandığı tecrübeyi
özetlemiş olan Li Shsizhen,
“Pen’tsao Kan-mu” adlı
en büyük eserini yeniden düzenleyerek
yazmış, Çin’in eski çağdaki
tıp bilimini doruğa götürmüş
ve Çin’in eski çağlarındaki
en büyük tıp ve eczacılık
ustası olmuştur. “Pen’ts
ao Kan-mu”, Japonya’da çevirilip
yayımlanmış, sonra İngilizce,
Fransızca, Almanca ve Latince
gibi yabancı dillere de tercüme
edilmiştir. “Pen’tsao
Kan-mu” ansiklopedisi, 17. yüzyıldan
bu yana, dünyanın her yerine
yayılarak modern eczacılık
araştırmacılarının
ellerindeki vazgeçilmez önemli
bir vesika haline gelmiştir.
|