中国国际广播电台
Zhang Heng, Doğu Han
(25-220) hanedanı döneminde
yaşayan ünlü bir bilimadamı.
Zamanında Doğu Han’ın başkenti
Luoyang kenti ve çevresinde sık
sık deprem meydana geliyordu.
Zhang Heng depremin sırrını
çözmek için depremle ilgili
araştırmalarını yoğunlaştırdı
ve 132 yılında Çin’de ve
hatta dünyadaki, deprem
tahmini yapan ilk aleti,
“Didongyi” adını verdiği
bir cihaz icat etmeye başardı.
Bronzdan yapılan
“Didongyi”nin şekli
yuvarlak bir fıçıya benzer.
Çapı bir metre olan
“Didongyi”nin ortasında
kalın bir bronz direk, etrafında
da sekiz ince bronz çubuk
bulunuyor. Fıçıya benzeyen
gövdenin dışında başları,
içteki sekiz bronz çubukla
bağlanan sekiz ejderha yer alıyor
ve bu ejderhanın başları
ayrı olarak doğu, güney,
batı, kuzey, kuzeydoğu, güneydoğu,
kuzeybatı ve güneybatı da
dahil sekiz yöne bakıyor.
Ejderhaların ağızlarında
birer küçük bronz top, başlarının
altında da başları yukarıya
doğru kalkıp duran, ağızları
kocaman açık olan sekiz
bronz kurbağa bulunuyor.
Zhang Heng’ın tasarımına
göre, deprem olduğu yöndeki
bronz çubuk o yöne eğilecek
ve bu eğilim çubuğa bağlanan
ejderhanın başını çekecek
ve ejderhanın ağzını açacak
ve ağzındaki topu düşürecek.
Top aşağıda bekleyen kurbağanın
açık ağzına düşecek ve
“dang” diye bir ses çıkaracak
ve insanlara hangi yönde
deprem olduğunu haber verecek.
133 yılında
Luoyang’da yine deprem oldu
ve Zhang Heng’in cihazı
depremi doğru bir şekilde
tespit etti. Bundan sonraki dört
yıl içinde Luoyang bölgesinde
ardı ardına üç deprem daha
oldu ve bu depremlerden hiçbiri
Zhang Heng’in
“Didongyi”nden kaçamadı.
138 yılının Şubat ayında
bir gün Zhang Heng batı yönündeki
ejderhanın ağzındaki topun
kurbağanın ağzına düştüğünü
gördü, ancak hiç himse
depremin sarsıntısını
hissetmedi. Böylece
“Didonyi”ye öteden beri
şüpheyle bakan bilimadamları
“Didongyi”nin yalnızca
Luoyang etrafındaki depremi
tespit edebildiği iddiasını
öne sürmeye başladı. Ancak
üç gün sonra Luoyang’ın
batısında yer alan Gansu
eyaletinden bir haberci geldi
ve orada deprem olduğunu
bildirdi. O günden sonra
insanlar Zhang Heng’in icat
ettiği “Didongyi”nin gerçekten
kullanışlı bir bilimsel
cihaz olduğuna inanmaya başladılar
ve Çin’de de cihazla
uzaktan depremi izleme ve
kaydetme tarihine başlanmış
oldu.
|