中国国际广播电台
Çince yazısı dünyada en
uzun süre, en geniş kesimde
ve en çok insan tarafından
kullanılan yazı türüdür.
Çince yazısının yaratılışı
ve kullanımı, Çin
medeniyetinin gelişmesini hızlandırdığı
gibi, dünya medeniyetinin
gelişmesi üzerinde de derin
etki yaratmıştır.
Çince
karakterlerin kökü, çok
eskilere uzanıyor. Sarı
Irmak’ın kıyısındaki
Banpo bölgesinde bundan 6 bin
yıl öncesine ait tarihi kalıntılarda,
aletle çizilen 50’den fazla
işaret tespit edildi. Son
derece düzenli ve belirli
kurallara bağlı olan bu işaretler,
basit yazı türlerinin temel
özelliklerine sahiptir.
Bilimadamları, bu işaretlerin
büyük olasılıkla Çince
yazısının ilk şekli olduğu
görüşünü ortaya koydular.
Çince
karakterlerinin sistemli bir
yazı haline dönüşmesi, M.Ö
16. yüzyıldaki Shang hanedanı
döneminde oldu. Arkeolojik çalışmalar,
Shang hanedanının ilk yıllarında
Çin medeniyetinin oldukça yüksek
bir seviyeye ulaştığını gösterdi.
Bunun başlıca örneği,
kaplumbağa kabukları ve
hayvan kemikleri üzerinde yazılan
Jiaguwen yazısıdır.
Jiaguwen
yazısı, kehanet kemikleri üzerine
yazılan bir tür resim yazısı.
Shang hanedanı döneminde
krallar, bütün hareketlerini
kehanet sonuçlarına göre
yaparlardı. Kaplumbağa
kabukları ve hayvan kemikleri,
kehanetin araçlarıydı.
Kaplumbağa kabukları ve
hayvan kemikleri, önce
temizlenir, sonra iç yüzleri
bıçakla belirli düzene göre
çentiklenirdi. Bunun ardından
kahinler, isimlerini,
kehanette bulunduğu tarihi ve
soruları kaplumbağa kabuklarına
veya hayvan kemiklerine kazırlar,
sonra da ateşe tutulma sonucu
oluşan “Zhao” denilen çatlaklara
bakarak kehanetin sonucunu çıkarırlar,
bu sonuçları yine kabuklara
veya kemiklere yazarlardı. Üzerinde
yazı olan kaplumbağa
kabukları ve hayvan kemikleri
daha sonra resmi arşiv olarak
saklanırdı.
Arkeologlar,
bugüne kadar toplam 160
binden fazla kaplumbağa kabuğu
ve hayvan kemiği çıkardılar.
Bunların bazıları çok iyi
biçimde korunmuş, bazıları
da üzerlerinde yazı olmayan
kemik ve kabuk parçalarıdır.
İstatistiklere göre, çıkarılan
kabuk ve kemikler üzerinde
toplam 4 binden fazla yazı
bulundu. Bu yazıların 3 bini
bilimadamları tarafından
incelendi, bunların 1000
kadarı anlaşıldı. Geri
kalan yazılar, ya anlaşılmıyor
ya da üzerinde ciddi fikir
ayrılıkları bulunuyor. Buna
rağmen bilimadamları, deşifre
edilen 1000’dan fazla sözcük
sayesinde Shang hanedanı dönemindeki
siyasi, ekonomik ve kültürel
yaşam konusunda bilgi sahibi
oldular. Olgunlaşmış ve
sistemli bir yazı türü olan
Jiaguwen, Çince yazısının
temelini oluşturdu.
Jiaguwen’den sonra Çince
yazısı, Jinwen, Xiaozhuan,
Lishu ve Kaishu gibi
evrimlerden geçerek bugünkü
halini aldı.
Çince yazısının
geçirdiği evrim, biçim ve
karakter büyüklüğünün adım
adım standartlaştığı ve
istikrara kavuştuğu bir süreç
boyunca gerçekleşti.
Xiaozhuan yazısıyla Çince
karakterlerinin şekil sayısı
sabitleştirildi; Lishu yazısıyla
yeni bir yazılış sistemi
ortaya çıktı ve Çince
karakterler kare şekline dönüştü;
Kaishu yazısının doğuşuyla
Çince karakterlerin bugünkü
temel yazılış biçimi oluştu
ve şekiller daha standart
hale geldi. Son bin yılı aşkın
sürede Kaishu yazısı, Çince
yazısının standart yazılış
şekli olarak kabul edildi.
Çince
yazısı, şekle dayalı
kelimelerin temelinde, sese de
önem verilerek yaratılan,
anlam ifade eden bir yazı
sistemidir. Yaklaşık 10 bin
karakter içeren Çince yazısının
yaklaşık 3 bin karakteri, çok
sık kullanılmaktadır. Bu 3
bin karakter, sayısız sözcük
ve cümleler oluşturuyor.
Çince
yazısı, Çin’le komşu
olan ülkeleri de derin olarak
etkiledi. Japonya, Vietnam ve
Kore gibi ülkelerin yazılarının
hepsi, Çince yazısı
temelinde üretilmiştir.
|