中国国际广播电台
Geleneksel Çin ilaçları,
geleneksel Çin tıbbının
hastalığı önlemek, tedavi
ve muayene etmek için kullandığı
ilaçlardır. İlâçların
kaynağı, doğadan işlenerek
elde edilen maddelerdir.
Aralarında bitkisel,
hayvansal, madensel, kimyasal
ve biyolojik maddeler bulunur.
Geleneksel Çin ilaçlarının
bulunuşu ve kullanılışı
Çin’de binlerce yıllık geçmişe
sahiptir. Geleneksel Çin İlaçları
terimi ise bir isim olarak geç
ortaya konuldu. Sadece Batı tıbbının
Çin’e girmesinden sonra iki
tıp arasındaki değişikliklerin
tarif edilmesi amacıyla
geleneksel Çin ilaçları da
bir kelime olarak saptandı.
Geleneksel Çin ilaçlarının
tarihi
Çin tarihinde
“Doktorun bir günde tattığı
100’den fazla çeşit bitki
arasında 70’inde zehir olur”
hikâyesi yaygınlaşmaktadır.
Bu hikâye eskiden halkın doğa
ve hastalıkla mücadele yaptığı
dönemde, ilaçların bulunmasında,
tecrübe kazanmak için çetin
çaba harcadığını belirtir.
Bu, üretim ve çalışmanın,
geleneksel Çin ilacının menşesi
olduğunu kanıtlar.
Çin’in
Xia, Shang ve Zhou hanedanlıklarında
( M.Ö 22. yüzyılın
sonundan 256 yılına dek), Çin’de
ilaçlı içkiler ve ilaçlı
sular yapılabilirdi. Xizhou
Hanedanlığı’nda (yaklaşık
M.Ö 11. yüzyıl-771 yılında)
yayımlanan “Shijing” adlı
bir şiir koleksiyonu, şimdiye
kadar bulunan en erken ilaçları
tarif eden kitaptır. Şu an
bilinen en eski Çin tıbbı
teorisi kitabı olan
“Neijing” ise, bir dizi
geleneksel Çin tıbbı
teorisi ileri sürerek,
geleneksel Çin eczacılığının
temel teorisini oluşturur.
Şimdiye
kadar bulunan en eski eczacılık
kitabı olan “Shennong
Bencaojing” adlı bitkisel
ilaçlarla ilgili kitap, Qin
ve Han hanedanlıkları arasındaki
dönemde (M.Ö 221-M.S 220 yılları)
birçok tıbbî uzman tarafından
toplanan bilgilerin özetlenmesiyle
yazıldı. Bu kitapta yer alan
365 çeşit ilaç günümüzde
hâlâ kullanılıyor. Bu
eczacılık kitabının yayımlanması,
geleneksel Çin eczacılığının
esaslarının oluştuğuna işaret
etti.
Tang hanedanlığında
(618-1644) ekonominin gelişmesi,
geleneksel Çin eczacılığının
gelişmesini sağladı. Tang hükümeti,
öncelikle dünyada “Tang
Bencao” adıyla tanınan
bitkisel ilaçlara ilişkin
kitabın düzenlenmesi çalışmasını
tamamladı. Tüm kitapta,
toplam 850 çeşit bitkisel
ilaç toplandı ve resimlerle
tarif edildi. Dolayısıyla
geleneksel Çin eczacılığı
daha da geliştirildi.
Ming hanedanlığına
kadar (1368-1644), Çinli
eczacı Li Shizhen, 27 yıl süren
çalışmayla, ünlü
geleneksel Çin eczacılığı
eseri olan “Bencao
Gangmu”yu tamamladı. Kitabın
tamamında 1892 çeşit
bitkisel ilaç tarif edildi ve
bu, Çin’in bitkisel eczacılık
tarihindeki en büyük
bitkisel ilaç koleksyonu oldu.
Çin
Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu
1949 yılından sonra, bitki,
denetim, kimya ve ilaç
teorisi gibi alanlarda yapılan
geniş bilimsel araştırmalar,
ilaçların kaynaklarını
saptamak, gerçek ve sahte ilaçları
ayırdetmek ve ilaçların
hastalıkların tedavisinde
oynadıkları rolü açıklamak
için bilimsel dayanaklar sağladı.
Ülke genelinde ilaç
kaynaklarının araştırılması
temelinde, 1961 yılında
“Geleneksel Çin İlaçları
Terimleri” adlı çalışma
yayımlandı. Böylece kayıtlı
geleneksel Çin ilaçlarının
sayısı 5767 çeşide ulaştı.
Bunun yanı sıra, çeşitli
geleneksel Çin ilaçları ile
ilgili sözlükler, geleneksel
Çin ilaçları ile ilgili birçok
özel eser, gazete ve dergiler
de yayımlandı. Geleneksel Çin
ilaçlarını araştıran ve
üreten ve de geleneksel Çin
eczacılığı dersi veren
kuruluşlar da ardı ardına
kuruldular.
Geleneksel Çin ilacının
kaynağı
Toprağı geniş
olan Çin’deki karışık coğrafi
yapı, çeşitli iklim şartları
ve değişik doğal ortamlar,
çeşitli bitkisel ilaçların
üretilmesine elverişli koşulları
sağladılar. Şimdi Çin’de
8000’den fazla çeşit
geleneksel Çin ilacı üretilmektedir.
Daimi olarak kullanılan
bitkisel ilaçlarının sayısı,
600 çeşidi aşmıştır.
Geleneksel Çin ilaçları,
hem miktarı, hem de çeşidiyle
dünyada ilk sırada yer
almaktadır. Günümüzde Çin’de
üretilen geleneksel Çin ilaçları,
yurtiçinin ihtiyacını karşılarken,
80’den fazla ülke ve bölgeye
de ihraç edilmektedir ve birçok
ülkenin halkları tarafından
beğenilerek kullanılmaktadır.
Geleneksel Çin ilaçlarının
toplanması ve işlenmesi
Bitkisel ilaç
maddesi toplanması,
geleneksel Çin ilaçlarının
üretilmesinde çok önemli
bir halkadır. Çinli eczacılar,
değişik ilaçların
hammaddesinin değişik
mevsimlerde toplanması
gerektiğini vurgulamaktadırlar.
Bitkisel ilaçların üretildikleri
değişik aşamalarda içerdikleri
unsurlar ve miktarlar farklı
olduğu için, ilaçların
tedavi sonucu ve yan etkileri
de aynı değildir. Dolayısıyla,
bitkisel ilaçların zamanında
toplanması, ilacın tedavi
veriminin ve yan etkilerinin
azalmasını sağlayabilir.
Genellikle bitkiler, dalları
ve yapraklarının bol bol
olduğu ve çiçeklerinin ilk
açtığı zamanda toplanıyor.
Çiçekli ilaç maddesi ise,
çiçekleri açmadan önce
toplanmalıdır. Meyvesi ve
tohumu ilaç olarak kullanılan
bitkisel hammaddeler,
genellikle meyvenin olgunlaşmasından
sonra toplanıyor. Bitkinin kök
ve gövdesininin kullanıldığı
ilaç maddesi, genellikle
sonbaharın sonunda veya ilk
baharda toplanıyor. Kök ve ağaç
kabuğunun ilaç maddesi,
genellikle bahar ve sonbahar
mevsimlerinde toplanıyor. İlaç
hammaddesi olarak kullanılan
hayvanlar ise, büyüdüğü
ve yaşadığı mevsimlere göre
avlanarak toplanıyorlar.
Madensel ilaç maddesinin
toplama zamanıyla ilgili
belirgin bir talimat yoktur.
Toplanan
hammadde işlendikten sonra
kullanılır. İşleme yöntemleri
şudur: Seçmek, dilimlemek,
haşlamak, kurutmak, buharda
pişirmek, suda pişirmek,
mayalaştırmak,
filizlendirmek, arındırmak
ve damıtmak. İşlenmiş ilaç
hammaddesi eczanelerden ve ilaç
fabrikalarından sağlayabilir.
İşlenmiş değişik ilaç
maddelerinin saklanması için,
özelliklerine göre güneş
altında, gölge altında,
kurutucu cihazda ve kireçte
kurutma gibi yöntemler kullanılır.
Bazı ilaç maddelerinin çürüme,
buharlaşma, nemli havada
bozulma, erime, böcekler
tarafından yenme ve yağını
kaybetme nedenleriyle
etkilerini kaybetmelerini önlemek
için, ışık ve hava geçirmez
şekilde paketlemek ve
kimyasal ilaçlarla tütsülemek
gibi yöntemler kullanılmalıdır.
İlâçların güvenliğini ve
etkililiğini sağlamak için,
ilaç hammaddesinin, kullanılmadan
önce gerçek olup olmadıkları
iyice kontrol edilmeli.
Geleneksel Çin ilacının
kKullanımı
Eski geçmişe
sahip olan geleneksel Çin ilaçlarının
kullanımı, Çin’in gelişmesinde
büyük rol oynamakta ve şimdiye
kadar insanın sağlığının
korunmasında önemli bir yer
almaktadır. Geleneksel Çin
eczacılığının teorisi ve
pratik tecrübesi, geleneksel
Çin kültürünün özelliğini
gösterir. Çoğunluğu doğadan
alınan geleneksel Çin ilaçlarının
zehiri ve yan etkisi çok azdır.
Bir çeşit ilaç içinde birçok
unsur bulunduğu için, birçok
hastalığı tedavi eder.
Genellikle birkaç geleneksel
Çin ilacı değişik
oranlarla birleştirilerek
kullanılır. Uygun orana göre
karıştırılarak kullanılan
geleneksel Çin ilaçları,
hem karışık hastalıkların
tedavisine, hem ilaçların
etkisinin yükselmesine, hem
de zehirinin azalmasına
yararlı olur.
Geleneksel Çin ilacının
kullanımı, geleneksel Çin tıbbı
teorisine göre, ilacın insan
vücudunda yarattığı tedavi
sonucuna dayanarak gerçekleştirilir.
Geleneksel Çin ilaçlarının
tedavi etkisi, ilacın özelliklerinden
kaynaklanır. Geleneksel Çin
ilaçlarının niteliği; şifalı
otların dört özelliği (soğuk,
sıcak, ılık ve serin), şifalı
otların beş tadı (ekşi,
buruk acı, tatlı, biberli acı
ve tuzlu), çıkış ve iniş,
batma ve yükseliş, damar ile
zehirlilik özelliklerinden
oluşuyor. Geleneksel Çin ilaçlarının
etkili bir şekilde kullanılması
için, çeşitli ilaçların
birleşimi, yasakları, miktarı,
kullanım yöntemi ve
ayarlanması gibi temel
bilgiler bilinmelidir. İlâçların
birleşimi, hastalıkların
gereğine ve ilaçların değişik
özelliklerine göre, birkaç
çeşit ilacının ortaklaşa
kullanılmasıdır. Yasaklarda,
bazı ilaçların bir arada
kullanılmaması, gebe kadınların
bazı ilaçların kullanmaması,
bazı gıdaların yenmemesi ve
bazı hastalıklar için bazı
ilaçların kullanımının
yasaklanması kapsanır. İlâç
miktarı, tedavi uygulamalarda
kullanılan ilaçların gramajıdır.
Tek çeşit ilacın ve bir
yetişkinin günde kullandığı
ilaç miktarının ve de bir
reçetede çeşitli ilaçların
kullanıldıkları oranın
belirtilmesidir. Verilen ilaçların
oranları, ilaçların
nitelikleri, ilacın şekli (şurup
ve hap), birleşim tarzı,
hastanın yaşı, vücut
durumu, hastalık durumu ve değişik
mevsimler gibi birçok faktöre
göre saptanır.
Geleneksel Çin ilacının
gelişmesi
Geleneksel Çin ilaçlarının
araştırılmasının yönü,
geleneksel üretim tecrübesinin
sürdürülmesinin yanı sıra
seçkin tohumların yetiştirilmesini
güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Meselâ: İzotop ışığı ve
ve biyoloji teknolojisiyle
tohumların yetiştirilmesi yöntemiyle,
meyan kökü, Huanqin ve
Chaihu gibi ilaç yapımında
kullanılan çok sayıda
yabani bitkinin ve ithal
edilmesi gereken 20’den
fazla çeşit bitkinin yetiştirilmesine
önemli katkı sağlanacaktır.
Özellikle, bazı tohumların
yozlaşmasını önlemek için,
araştırma çalışmaları yoğunlaştırılacaktır.
Aynı zamanda yeni kaynakların
araştırılması ve geliştirilmesi
çalışmaları da hızlandırılacaktır.
|