Haber analiz: Kuşak ve Yol, Çin-Afrika işbirliğine dinamizm katıyor

Kaynak: CRI Haber Merkezi; Yazar: Wang Lei (Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Araştırma Merkezi Afrika Enstitüsü)

Ortadoğu ve Afrika gezisini sürdüren Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, dün Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Pretoria kentine vararak bu ülkeye resmî ziyaretine başladı.

Xi Jinping, dış gezisi kapsamında daha önce Birleşik Arap Emirlikleri, Senegal ve Ruanda'yı ziyaret etmişti. Cumhurbaşkanı Xi, ayrıca Johannesburg'da düzenlenecek 10. BRICS Liderler Zirvesi'ne katılacak ve son olarak da Mauritius'a bir dostluk ziyaretinde bulunacak.

Batı Afrika'da yer alan Senegal, Orta ve Doğu Afrika bölgesindeki Ruanda, Afrika'nın güneyinde bulunan Güney Afrika Cumhuriyeti ve Doğu Afrika'daki bir ada ülkesi olan Mauritius, Afrika kıtasının farklı niteliklerini yansıtan ülkeler oldukları gibi, Kuşak ve Yol inisiyatifinin de aktif katılımcıları.

İki tarafın kalkınma anlayışları aynı

Çin ve Afrika ülkeleri, farklı ulusal koşullara ve farklı ekonomik ve sosyal gelişmişlik seviyelerine sahip olsalar da kalkınma ve refah arayışı konusunda aynı fikirleri paylaşıyorlar.

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, beş yıl önce Afrika'ya yaptığı ilk ziyarette, Çin'in kıtaya yönelik "dürüstlük, gerçekçilik, dostluk ve samimiyet" olmak üzere dört ilkeye dayanan politikasını ortaya koydu. Başka bir deyişle Çin, Afrika ülkelerine dürüstçe yaklaşacak, bu ülkelerle gerçekçi işbirliği geliştirecek, ilişkilerini dostane şekilde ilerletecek ve yaşanan sorunların çözülmesinde samimiyet gösterecek.

Geride bırakılan beş yılda, bu anlayış doğrultusunda, bilhassa da Kuşak ve Yol inisiyatifinin istişare, ortak çaba ve paylaşım prensipleri temelinde Çin ve Afrika işbirliği ve dostluğu giderek güçlendi. Birçok Afrika ülkesi, Kuşak ve Yol'a katılma konusunda güçlü irade ortaya koydu.

Senegal Devlet Başkanı Macky Sall ve Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame, çeşitli vesilelerle Kuşak ve Yol inisiyatifini desteklediklerini ve bağlanırlığın inşasına aktif şekilde katılacaklarını yineledi.

Sanayileşme için önemli bir fırsat

Afrika'nın Kuşak ve Yol'a aktif şekilde katılma arzusunun ardındaki temel nedenlerin iç ve dış koşullardaki değişiklikler olduğu söylenebilir. İlk olarak, Avrupa ve ABD'nin Afrika stratejilerindeki "daralma" ve kıta ülkelerinin "yüzlerini Doğu'ya dönüşü", önemli etkenler olarak görülüyor. Özellikle Donald Trump'ın göreve gelmesinden sonra ABD Afrika'ya verdiği önemi azaltırken; mülteci ve terör sorunlarıyla boğuşan Avrupa da daha çok içe döndü.

İkinci olarak, Afrika üzerindeki baskılar, yaşanan ekonomik dönüşüm sürecinde daha da arttı ve kıtanın Çin'den beklentilerini yükseltti. Birçok Afrika ülkesi, Kuşak ve Yol aracılığıyla teknoloji transferini hızlandırarak daha fazla istihdam yaratmayı ve ekonomik dönüşümünü süratle tamamlamayı istiyor.

Üçüncü olarak ise Afrika ülkeleri, Kuşak ve Yol inisiyatifi ile bölgesel sanayisizleşme eğiliminin önüne geçmeyi arzuluyor. 1980'lerin başından bu yana Afrika, Batılı ülkelerin yönlendirmesiyle kalkınma modelini defaatle değiştirse de başarıyı bir türlü yakalayamadı. Bunun bir neticesi olarak da Afrika günümüzde dahi uluslararası ekonomi içinde kendine ancak kıyıda bir yer edinebilirken; kıtada sanayisizleşme eğilimleri dahi meydana geldi. Afrika'daki sanayi üretiminin gayrisafi hasıla içindeki payı 1975 yılında yüzde 18 iken, 2015'te yüzde 11'e kadar düştü.

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping tarafından ortaya koyulan, sanayi işbirliği ve sanayi transferi gibi unsurları da içeren Kuşak ve Yol inisiyatifi, Afrika ülkeleri tarafından kıtanın sanayileşmesini gerçekleştirebilecek önemli bir fırsat olarak görülüyor.

Çin, kıtanın sanayileşmesinin "temel dayanağı"

Afrika'nın Kuşak ve Yol'a katılması, işbirliği için de iyi bir temel teşkil ediyor. Ortak kader topluluğunun inşasında hemfikir olan Çin ile Afrika'nın kalkınma anlayışları da birbiriyle bağlantılı. Bunun yanında, kalkınma planları arasındaki bağlantının da güçlendirilmesi mümkün. Mevcut işbirliği çerçevesinde Çin ile Afrika arasında altyapı bağlanırlığı bulunuyor. Çin-Afrika On Büyük İşbirliği Planı kapsamında kıtada hızlı tren, otoyol ve bölgesel havayolu ağından oluşan "Üç Büyük Ağ"ın inşasının yanı sıra, altyapı için sanayileşme ve Çin-Afrika sanayileşme işbirliği bulunuyor. Aynı zamanda, Afrika ile Çin arasındaki temaslar aktif olarak sürüyor. Afrika Birliği'nin sanayileşme ile ilgili 2063 Gündemi'nde Çin kıtanın "temel dayanağı" olarak tanımlanıyor.

İşbirliği belgeleri imzalandı

Afrika, Kuşak ve Yol'un vazgeçilmez ve önemli bir parçasını teşkil ediyor. Yıllardır süren çabalar sayesinde Afrika, aynı zamanda bu inisiyatif çerçevesindeki parlak ve verimli bir bölge hâline de geldi.

Örneğin Çin'in inşa ettiği, Etiyopya'yı Cibuti'ye bağlayan demiryolu ve Kenya'nın başkenti Nairobi'den Mombasa Limanı'na ulaşan demiryolu hizmete girdi.

Cumhurbaşkanı Xi Jinping ve Senegal Devlet Başkanı Macky Sall'ın tanıklığında 21 Temmuz günü iki ülke arasında Kuşak ve Yol inşasıyla ilgili bir işbirliği belgesi imzalandı. Böylelikle Senegal, Çin ile Kuşak ve Yol işbirliği belgesine imza atan ilk Batı Afrika ülkesi oldu.

Ayrıca, Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, dün Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame ile iki ülke arasında Kuşak ve Yol inşasına dair ikili işbirliği belgelerinin imzasına da tanıklık etti.

Afrika'nın birçok bölgesinde Kuşak ve Yol inşasıyla ilgili projelerde olumlu neticeler elde edilmesiyle birlikte bu inisiyatif, kıtanın doğusu ve batısını şekillendirirken, bu yeni durum kıtanın güneyi ve kuzeyini ise bütünleştirmeye başladı. Bu gibi sebeplerle Çin-Afrika ortak kader topluluğunun daha sıkı ve güçlü olacağını öngörebilmek hiç de zor değil.