Haber analiz: ABD, küresel ticarette "orman kanununu" izliyor

Beyaz Saray Ekonomi Danışmanı Larry Kudlow, kısa süre önce basına verdiği demeçte, Çin'in ABD ile uzlaşmak istemediğine, hatta oyunu durdurduğuna işaret etmiş, topun şu an Çin tarafında olduğunu iddia etmişti.

Kudlow, ABD'nin açtığı ticaret savaşının tüm sorumluluğunu Çin'e atmaya çalıştığı gibi, ticaret savaşını da bir "oyun" olarak nitelemişti.

Beyaz Saray yetkililerinin gözünde Dünya Ticaret Örgütü'nün kuralları ABD tarafından koyuluyor; gelişmeler, ABD'yi tatmin etmezse de kuralları ihlal eden taraf daima diğer ülkeler oluyor.

Aslında "Önce Amerika" stratejisi doğrultusunda, küresel ticaret sistemi ABD tarafından artık bir kenara itildi. Son ticari anlaşmazlıkların temel bahanesi de Trump yönetiminin kendilerini zararda görmesi ve ticaret ortaklarının kendilerinden kazançlı olduklarını iddia etmesi... Donald Trump, ticaret konusunda AB'nin ABD'nin düşmanı olduğunu ileri sürmüştü. Çin ile ticaret konusunda ise daha da ileri giderek, ülkesinin Çin karşısında verdiği ticaret açığından bahsederken "tecavüz" kelimesini kullanmaktan imtina etmemişti.

Hâlihazırda, merkezinde DTÖ'nün bulunduğu çok taraflı ticaret sistemi, ABD'nin öncülüğündeki Batılı ülkeler tarafından tesis edildi. "Oyun"un kuralları da doğal olarak "kurucuların" çıkarları istikametinde belirlendi. Bu kurallara göre de DTÖ üyeleri arasında bir ihtilaf meydana gelirse DTÖ çerçevesindeki Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması altında çözülmesi gerekiyor. Fakat bugün ABD, kasıtlı olarak DTÖ içindeki temyiz organı olan "Yüksek Mahkeme"yi etkisiz hâle getirdi.

Küresel çok taraflı ticaret sistemini sarsmanın yanı sıra, ABD'nin başvurduğu diğer oyun kuralları neler? ABD, iç hukuk doğrultusundaki düzenlemeleri kullanarak ticaret ortaklarını cezalandırmaya çalışıyor. Öyle görünüyor ki, Washington DTÖ'yü işlevsizleştirmeyi düşünüyor; çıkarlarına hizmet etmeyen bir DTÖ'yü "linç ederek" sorunun üstesinden gelebileceğini sanıyor.

ABD'nin böyle davranabilmesinin ardındaki neden, dünyadaki tek süper güç olarak ekonomik büyüklük ve askerî harcamalar açısından tüm ticaret ortaklarının üzerinde bir konuma sahip olması. Dolayısıyla ABD, kuralları seçmek veya bozma girişiminde bulunarak, hatta DTÖ'yü terk ederek anlaşmazlıkları tek taraflı şekilde çözmeyi istiyor.

Yakın tarihte sona eren G20 toplantısında Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire, ABD ile AB arasındaki ticari ihtilafla ilgili sert bir açıklama yapmış, Trump yönetiminin tek taraflı gümrük politikalarının "Orman Kanunu"na dayandığını söylemişti.

"Orman Kanunu", yani güçlünün zayıfı ezdiği, büyük olanın küçüğü ezme hakkını kendinde gördüğü düzen... Güçlüysen, her istediğini yapar, uyacağın kuralları isteğine göre seçer, işine gelmeyen kurallara ise uymazsın; sonra da ya oyunu bozar ya da terk edersin...