Ortadoğu'da değişen dengeler ve OPEC'in üretimi azaltma kararı

  2018-12-11 17:16:05  cri

Avusturya'nın başkenti Viyana'da toplanan OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı) ve OPEC dışı ülkeler günlük petrol üretimini azaltma kararı aldı.

Anlaşmaya göre, Ocak 2019'dan itibaren günlük ham petrol üretimi 1 milyon 200 bin varil azaltılacak. Bu karar 2019'un Ocak ayından itibaren 6 ay süreyle uygulanacak.

Azaltılan üretim kotasının üçte ikisi OPEC üyesi ülkeler tarafından, kalan kısımsa Rusya dahil OPEC dışında petrol üreten 10 ülke tarafından üstlenecek.

Piyasa beklentilerini karşıladığı belirtilen anlaşmayla, ham petrol piyasasında arz talep dengesinin korunması sağlanacak.

İlk kez bir ülke OPEC'ten ayrıldı

Tarafların söz konusu anlaşmaya varmasının bir diğer hedefi de Katar'ın OPEC'ten çekilmesinin getirdiği etkilerin azaltılması.

"OPEC+" zirvesinin düzenlenmesinden birkaç gün önce Katar Enerji Bakanı Saad Şeride el-Kaabi yaptığı açıklamada, Katar'ın 1 Ocak 2019'dan itibaren OPEC'ten çekileceğini, çabalarını doğalgaz üretimi ve satışına yoğunlaştıracaklarını açıkladı. Saad Şeride el-Kaabi, Katar'ın petrol üretiminin, OPEC'in ham petrol üretimini azaltma anlaşmasına bağlı olmayacağını da söyledi.

OPEC'in kurulmasından bu yana ilk kez bir ülke örgütten ayrılıyor. Katar'ın ayrılığının ardından örgütün iç anlaşmazlıkları iyice gün yüzüne çıktı. Katar'ın OPEC kapsamındaki ham petrol üretimi yüksek olmamasına rağmen, ülkedeki dev endüstriyel kapasite ve doğalgaz rezervi, uluslararası petrol ve doğalgaz piyasasına büyük etkiler getiriyor. Bu nedenle bu dönemki zirvede, Suudi Arabistan ve Irak gibi ülkeler, Katar'ın OPEC'ten ayrılmaması temennisini dile getirdi. Ancak Katar tarafı, OPEC'ten ayrılma konusunda geri adım atmadı.

Katar OPEC'ten ayrılmasını, uluslararası statüsünü artırmak adına uzun vadeli stratejik bir adım olarak savunuyor, bu kararın arkasında herhangi bir siyasi hesap olmadığı belirtiliyor. Ancak geçen yıl Haziran ayında "diplomatik ilişkilerin kesilmesi" olayından itibaren Suudi Arabistan ve diğer ülkelerin Katar'a ambargosu hatırlandığında, Katar'ın OPEC'ten çekilmesi de bir çeşit karşı hamle anlamını taşıyor.

Katar'ın hesabı...

Mevcut durumda, Suudi Arabistan, OPEC'in gerçek lideri durumunda. Suudi Arabistan son günlerde uluslararası petrol fiyatının giderek düşmesinden kaygı duyup üretimi sınırlama ve fiyatı yükseltme konusunda OPEC içinde fikir birliğine varılmasını destekliyor. Suudi Arabistan'ın baskısı altındaki Katar, kendini feda ederek, Suudi Arabistan'ın hedefine ulaşması için içtenlikle Suudi Arabistan'la işbirliği yapabilir mi? Elbette yapamaz. Bu durumda Katar'ın OPEC'te kalması artık gerekmiyor. Aksi takdirde Katar'ın farklı önerileri de bastırılacak ve Katar hiçbir rol oynayamayacak. Eğer Katar OPEC'ten çekilirse, OPEC'in üretimi azaltma sınırını kabul etmeyebilir ve kendi isteğine göre üretimini artırabilir. Böylece Suudi Arabistan'ın üretimi azaltma ve fiyatı koruma eylemine müdahale edilebilecek ve Suudi Arabistan'ın OPEC'teki liderliği zayıflatılabilecek.

Katar'ın OPEC'ten çekilmesi, geçici bir dürtü değil, uzun vadeli düşünce ve değerlendirmelerden sonra uygulanan stratejik bir planın parçası. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri liderliğinde Katar'a karşı "diplomatik ilişkilerin kesilmesi" olayı çıkmadan önce, Katar modernleşme reformları ve Selefi örgütündeki reformculara destek gibi konularda Suudi Arabistan'la çatışma yaşamıştı. Ancak genel olarak Katar, Suudi Arabistan liderliğindeki Ortadoğu çevresinde ve özellikle Suudi Arabistan'ın dikkatle oluşturduğu Körfez İşbirliği Konseyi'nde (KİK) bulunuyor.

Suudi veliaht prensi Salman ülkesinde iktidara geldikten sonra, özellikle diplomatik ilişkilerin kesilmesinin ardından, Katar veliaht prense soğukluk gösterdi ve bölge stratejisi ile dış politikasını yeniden ayarladı. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin etkisinden kurtularak Türkiye'ye dayanmak, İran'la uzlaşmak, ayrıca Umman ve Kuveyt gibi ülkelerle kardeşlik ilişkisini korumak, Katar'ın alternatifi oldu. Bu stratejik zaviyeden bakıldığında Katar'ın Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC'ten çekilmesi normal bir gelişme olarak algılanmalıdır.

Ortadoğu'da uluslararası düzen değişecek

OPEC'ten çekilmek, Katar'ın dış politikasında attığı yeni bir adım. Büyük ihtimalle, Katar bu sürecin devamında, yine Suudi Arabistan öncülüğündeki KİK'ten de ayrılacak. Böylece Ortadoğu'da yeni bir uluslararası ilişkiler düzeni oluşacak.

Suudi Arabistan'ın Arap ülkelerine öncülük ederek Şii İran, Cumhuriyetçi Mısır ve Türkiye'yle mücadele günlerinin tarihe karışacağı beklenebilir. Ortadoğu'daki yeni düzen şöyle olacaktır; Suudi Arabistan, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve İsrail el birliğiyle İran ve Katar'la mücadele ederken, İran ise Irak'ın Şii yönetimi, Suriye'nin Esad yönetimi, Lübnan'daki Hizbullah Partisi ve Yemen'deki Husi güçlerinin işbirliğiyle Suudi Arabistan'a karşı koyacak. Katar, Türkiye ve İran'la işbirliğini geliştirip Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne direnecek. İsrail kaos içinde Katar hariç KİK ülkeleriyle dostluk ilişkisi tesis edip kendi bulunduğu ortamı iyileştirmeye çalışacak.

Ancak yeni düzende bir belirsizlik var, Suudi Arabistan'ın, yeni oluşan bu koalisyonda uzun vadeli ve etkin bir hakimiyet sürdürüp sürdüremeyeceği henüz belli değil.